B12 ısıya duyarlı ve suda çözünen bir vitamindir. Bağışıklık sistemini güçlendiren, sinir sisteminin doğru ve hızlı çalışmasında görev yapan vitamin özellikle et, yumurta, balık, yumurta ve sütte bol miktarda bulunur. Memorial İç Hastalıkları Bölümü Uzmanları, beden sağlığının korunması ve sinir sistemi açısından önemli bir yer teşkil eden B12 vitamini faydalarına, B12 eksikliğinin belirtilerine, hangi besinlerde bulunduğuna ilişkin önemli bilgiler verdi.
B12 vitamini nedir?
C vitamini, B vitamini çeşitlerinden Riboflavin (B2) ve Niasin (B3) ,Nikotinik asit ,vitamin pp ve Folik Asit ile birlikte suda eriyen vitaminler arasında yer alan B12, insan sağlığı için önemli bir yere sahiptir. Nitekim vücut tarafından üretilmeyen B12 vitamini sinir dokusunun sağlığı ve kırmızı kan hücresi üretimini sağlar.
Vücutta depolanma miktarı da düşük olan B12 vitamini içeren besinlerin çok bekletilmemesi, pişirme süresine dikkat edilmesi tavsiye edilir. Besinleri pişirme süresinin uzaması ve derecesinin yükselmesi, B12 vitamininin kaybını artırmasına yol açabilmektedir.
B12 vitamini ne işe yarar? B12 vitamini faydaları nelerdir?
B12 vitamininin vücut çalışmasında birçok önemli görevi vardır. Bağışıklık sistemini güçlendiren B12 protein metabolizmasında görev alır. Ayrıca sinir sisteminin doğru ve hızlı çalışmasına yardımcı olur. B12, kemik iliğinde kan hücrelerinin yapımında da görevlidir.
B12 vitamini faydaları oldukça fazladır. Sinir tahribatını önler, doğurganlığı sağlar, vücut hücrelerinin oluşumunu kendini yenilemesini ve uzun yaşamasını sağlar, sinir uçlarının normal gelişimini kolaylaştıran vitaminler arasında yer alır. Öte yandan vücuda yeterli miktarda alınan B12 vitamini hafızanın güçlenmesine ve öğrenmeye de yardımcı olabilmektedir.
B12 vitamini eksikliğinin belirtileri neler?
'B12 eksikliği belirtileri nedir?' sorusu en çok merak edilenler arasındadır. DNA metabolizmasının temel vitamini olarak nitelendirilen B12, vücutta yeterince bulunmadığı ve önlem alınmadığında ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. B12 vitamini eksikliğine neden olan faktörler arasında B12 vitamini içeren besinlerin yeterli miktarda tüketilmemesi, bazı durumlarda bol miktarda tüketilmesine rağmen bağırsakta yeterli derecede emilememesi ve bazı ilaçların uzun süreli kullanımı bulunur.
B12 vitamin eksikliği belirtileri, vücut rezervleri tamamen tükeninceye kadar kendini belli etmeyebilir. B12 eksikliğinde belirtiler şöyle görülebilir:
- El kol ve bacaklarda uyuşukluk hissi
- Özellikle bebeklerde ve çocuklarda gelişmede gerilik
- B12 eksikliğinde kansızlık görülebilir
- Sinir sisteminde bozulma
- Yürümede zorlanma, dengesizlik gözlenebiliyor
- Dilin şişmesi
- İshal şikayeti
- Kulakta çınlama
- Ciltte sararma
- Çarpıntı
- Ağrı ve hassaslaşma
- Yine b12 eksikliğinde uzun süreli zihinsel yorgunluk gözlenebilir
B12 vitamini eksikliğinin neden olabileceği zihinsel yorgunluk zamanla entelektüel becerilerin de yavaşlamasına yol açabilir. Eğer kişide uzun süreli olarak unutkanlık, hafıza kaybı, konsantre olamama gibi problemler varsa mutlaka B12 vitamini açısından incelenmesi için doktora başvurulması önerilir.
B12 vitamini içeren besinler-gıdalar nelerdir?
Vücut tarafından üretilemeyen B12 vitamini nelerde bulunur sorusuna yanıt olarak aşağıdaki besinler sıralanabilir:
- Kırmızı et
- Tavuk
- Balık
- Karaciğer sakatatı
- Böbrek sakatatı
- Çeşitli deniz ürünleri (karides, midye)
- Süt
- Yoğurt
- Peynir
- Yumurta
B12 vitamini hayvansal gıdalarda süt ve süt ürünlerinde oldukça fazla olmasıyla birlikte mayalı soya ürünlerinde de bulunur. Omega-3 kaynağı kuruyemişlersebze ve meyve grupları iseB12 vitamini içermez.
Pişirme süresinin uzaması B12 kaybını artırır
Besinleri pişirme süresinin uzaması ve derecesinin yükselmesi B12 vitamini eksikliğine yani B12 vitamini kaybının artmasına neden olabilir. Ayrıca B12 vitaminini bol miktarda içeren balık ya da karaciğerin suda haşlandıktan sonra suyunun dökülmesi de B12 vitaminin kaybını artıran sebepler arasında yer alır.
Araştırmalara göre etler ızgara yapılırken, sıcaklık ve damlayan suyla B12 vitamininin yüzde 30’u, nemli sıcaklıktaysa yüzde 10-20’sinin kaybolduğu saptanmıştır. Öte yandan UHT yani uzun raf ömürlü sütlerdeki B12 kaybı yüzde 7- 10 civarında iken, vitaminin yaklaşık yüzde 30’u da kaynamayla kaybolabilir.
B12 değeri kaç olmalı?
İnsan sağlığı için büyük önem teşkil eden B12 vitamininin eksikliği ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Vücudun B12 vitamini ihtiyacı günlük 2-3 mcg’dir. Hamilelerde ve emzirenlerde günlük B12 vitamini ihtiyacı miktarı daha fazladır. B12 vitamininin miktarı testlerde 200 pg/mL ile 800 pg/mL arasında olması beklenmektedir. 200 pg/mL altındaki B12 vitamini düşük kabul edilmektedir.
B12 eksikliği nelere sebep olur?
B12 eksikliği sağlık problemlerine neden olabilir. B12 vitamini alyuvarların kemik iliğinden üretilmesi için elzemdir. Vitaminin yeterli alınmaması kansızlığa yol açabilir. Yaşlılarda oldukça yaygın olan B12 vitamini eksikliği bu kişilerde depresyonun temel nedenlerinden biri olarak da görülebilmektedir. B12 vitamini eksikliği özetle şunlara sebep olabilir:
Ellerde veya ayaklarda karıncalanma
B12 vitamini eksikliği ellerde veya ayaklarda “karıncalanma” ya neden olabilir. B12 eksikliğinde oluşan ‘Karıncalanma’ vitaminin sinir sisteminde çok önemli bir rol oynaması ve yokluğunun insanların sinir iletim problemleri veya sinir hasarı geliştirmesine neden olmasından kaynaklanır. Sinir sisteminde, B-12 vitamini miyelin adı verilen bir maddenin üretilmesine yardımcı olur. Miyelin, sinirleri koruyan ve hisleri iletmelerine yardımcı olan koruyucu bir kaplamadır. B12 vitamini eksikliği olan kişiler sinirlerini kaplayacak kadar miyelin üretmeyebilir. Bu kaplama olmadan da sinirler zarar görebilir.
Yürüme güçlüğü
B12 vitamini eksikliğinden kaynaklanan periferik sinir hasarı zamanla hareket sorunlarına yol açabilir. Ayaklarda ve uzuvlarda uyuşma, kişinin desteksiz yürümesini zorlaştırabilir. Ayrıca B12 eksikliği olan kişiler kas güçsüzlüğü ve azalmış refleksler de yaşayabilirler.
Soluk ten
B12 vitamini eksikliğinde soluk veya sarı cilt de görünebilir. Deri altında dolaşan kırmızı kan hücreleri cilde normal rengini verir. Kırmızı kan hücrelerinin yeterli olmadığı durumlarda cilt soluk görünebilir. B12 Vitamini, kırmızı kan hücrelerinin üretiminde rol oynar. Nitekim B12 vitamini eksikliği, kırmızı kan hücrelerinin eksikliğine veya megaloblastik anemiye neden olabilir .
Yorgunluk hissi
B12 vitamini eksikliğine bağlı megaloblastik anemi, kişinin kendini yorgun hissetmesine neden olabilir. Vücutta oksijen taşıyacak kadar kırmızı kan hücresi olmadığında, kişi aşırı derecede yorgun hissedebilir.
Kalp çarpıntısı
B12 vitamin eksikliği kalp çarpıntısının dolaylı sebepleri arasında yer alabilir.
Nefes darlığı
B12 vitamini eksikliğine bağlı anemi, kişinin nefes darlığı hissetmesine neden olabilir. Nefes almakta gerçekten güçlük çeken herkes vakit kaybetmeden bir doktora görünmelidir.
Ağız sağlığı
B12 vitamini ağız sağlığını da etkiler. B12 vitamini eksikliği, aşağıdaki ağız sorunlarına neden olabilir:
- Şiş, kırmızı bir dile neden olan glossit
- Ağız ülseri
- Ağızda yanma hissi
Bu semptomlar, B-12 vitamini eksikliğinin kırmızı kan hücresi üretiminde azalmaya neden olması ve bu durumun da dile daha az oksijen ulaşmasıyla sonuçlanması nedeniyle ortaya çıkar.
Düşünme veya muhakeme sorunları
B12 vitamini eksikliği, doktorların bilişsel bozukluk olarak adlandırdığı düşünme ile ilgili sorunlara neden olabilir. Bu sorunlar, düşünme veya muhakeme güçlüğü ve hafıza kaybını içerir.
Sinirlilik
B12 vitamini eksikliği, bir kişinin ruh halini etkileyerek potansiyel olarak sinirlilik veya depresyona neden olabilir.
Mide bulantısı, kusma ve ishal
B-12 vitamini eksikliği sindirim sistemini de etkileyebilir.
İştah azalması ve kilo kaybı
Mide bulantısı gibi sindirim problemleri sonucunda B12 vitamini eksikliği olan kişiler iştahlarını kaybedebilirler. İştah azalması uzun vadede kilo kaybına neden olabilir.
Öte yandan Alzheimer ve demans gibi nöropsikiyatrik hastalıkların hem nedeni hem de sonucu olabilen unutkanlık vücuttaki hormon yetersizlikleri ve vitamin eksikliklerinin bir sonucu olarak da ortaya çıkabilmektedir. Tiroit hormonu yetersizliği, B12 ve D vitamini eksikliği de yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen unutkanlığa yol açabilir.
B12 vitamininin demans üzerinde etkisi nedir?
B12 vitamini eksikliği, bunama ve düşük bilişsel işlevle ilişkilidir; ancak B-12 vitamini takviyelerinin demansı önlemeye veya tedavi etmeye yardımcı olup olamayacağı açık değildir. Nitekim B12 vitamininin Demans, Alzheimer hastalığının gelişmesini önleyebileceğine ilişkin kesin bir kanıt yoktur.
B12 vitamin eksikliği en çok kimlerde görülür?
50 yaş ve sonrasında B12 vitaminin vücut tarafından emilmesi zorlaşmaya başlamasıyla B12 vitamini eksikliği ileri yaştakiler (65 yaş üstü) arasında sık görülmektedir. 65 yaş üstünde B12 eksikliği oranı % 3-42 arasında saptanmıştır. Veganlar da beslenmelerinde hayvan kaynaklı gıda ürünlerini içermediğinden, B12 vitamini eksikliği riski ile karşı karşıyadır. Pernisiyöz anemisi olan kişilerde de B-12 vitamini eksikliği olabilir. Pernisiyöz anemi, kanı etkileyen otoimmün bir hastalıktır. Bu bozukluğa sahip hastalar, midede vücudun B12 vitaminini emmesine izin veren bir protein olan yeterli intrinsik faktöre (IF) sahip değildir. Diğer riskli gruplar arasında ince bağırsak problemleri olan kişiler yer alır. Örneğin ince bağırsağı cerrahi olarak kısaltılmış bireyler kobalamini yani B12 vitaminini düzgün şekilde ememeyebilirler. Bunlarla birlikte gastrit, çölyak hastalığı ve iltihaplı bağırsak hastalığı B12 vitamini eksikliğine neden olabilir çünkü bu koşullar besinlerin emiliminin azalmasına neden olur .
B12 eksiliği riskiyle karşı karşıya kalabilecekler şöyle sıralanabilir:
- Vejetaryen ve sürekli diyet yapanlar
- Zayıflama amaçlı mide-bağırsak ameliyatı olanlar
- Alkol alışkanlığı bulunan ve aşırı alkol kullanan kişiler
- Yetersiz beslenen küçük çocuklar veya hamileler
- Antibiyotik sonrası bağırsakta aşırı bakteri çoğalması yaşayanlar
- Mide ilacı kullananlar
- AIDS hastası veya HIV pozitif kişiler
Vejetaryen beslenenler B12 vitamin eksikliğine dikkat etmeli
Vücut tarafından üretilemeyen B12 vitaminine özellikle vejetaryen beslenenlerin çok daha dikkat etmesi gerekir.
Kırmızı et, balık, sakatat ürünlerinde bolca bulunan B12 vitaminin eksikliği vejetaryen beslenme tarzını benimseyen kişilerde daha fazla görülebilir. B12 vitamini eksikliğiyle birlikte meydana gelebilecek sağlık sorunlarından kaçınabilmeleri için vejetaryenlere B12 ile zenginleştirilmiş yiyeceklerle takviye yapılabilir.
B12 eksikliği hamilelerde düşük ve erken doğum nedeni olabilir
B12 eksikliğinin nedenlerinden biri olan kansızlık hamilelerde erken doğum, bebeğin düşük kilolu doğması ve ölü doğumlara neden olabilmektedir. B12 eksikliğinde çocuklarda büyümede gerilik, sık hastalanma, dikkat dağılması, öğrenme ve algılama fonksiyonlarında azalma ortaya çıkabilmektedir.
B12 vitamini eksikliği yaşlılarda neden yaygın şekilde görünür?
İnsanlar yaşlandıkça, B12 vitamini emilimi azalır. Bunun nedeni yaşlı kişilerde vitamini işlemek için gereken asitler ve mide enzimleri ile ilgili problemler gelişmesidir. B12 vitamini eksikliğinin yaygın belirtilerinden bazıları şunlardır:
• Sürekli yorgun ve/veya enerjisiz hissetmek
• Kas zayıflığı
• Hafıza sorunları, kafa karışıklığı veya hafif depresyon
• Görme problemleri (Bulanık görme, çift görme…)
Yaşlı bireylerde düşük B12 vitamini düzeyleri için yaygın risk faktörleri şunları içerir:
• Düşük mide asidi seviyeleri: Bu durum mide astarının zayıflamasına veya mide asidini azaltan ilaçlara bağlı gelişebilir.
• B12 vitamini emilimini engelleyen metformin (diyabet için kullanılır) gibi ilaçlar.
• Mideyi tahriş eden ve bazen kötü beslenmeyle bağlantılı olan alkolizm.
• Mide veya ince bağırsağın bir kısmını (veya tamamını) çıkarmak için yapılan ameliyatlar.
• Crohn hastalığı gibi mide veya ince bağırsakta zayıf emilime neden olan herhangi bir sorun.
B12 vitamini yüksekliği nedir?
Bilimsel çalışmalar ışığında sinir sisteminde önemli fonksiyonları olduğu bilinen B12 vitamininin 800 pg/mL ve üzeri gelmesi bu vitaminin vücutta fazla olduğunu göstermektedir.
B12 fazlalığı zararlı mıdır?
İçeriğindeki kobalt minerali nedeniyle kobalamin olarak da bilinen B12 vitaminini insan vücudu 5 yıllık depolayabilir. Vücutta 5 yıl için depolanan B12 vitamini fazlalığının insan sağlığına bir zararı yoktur. Bilimsel çalışmalar ışığında sinir sisteminde önemli fonksiyonları olduğu bilinen B12 vitamininin fazlası idrarla zararsız şekilde vücuttan atılmaktadır.
B12 vitamininin yan etkileri var mıdır?
B12 vitamini alımında herhangi bir üst limit yoktur. Zira B12 vitamininde toksisite veya aşırı doz riski oldukça düşüktür. B12 vitamini almanın yan etkileri çok sınırlıdır. Örneğin B12 vitamini alımıyla akne vakaları oluşabilir.
B12 vitamini eksikliği tedavisi nasıl olur?
Zamanında önlem alınmazsa nörolojik ve zihinsel problemlere neden olabilen B12 vitamin eksikliğinin nedenlerinin araştırılmasının ihmal edilmemesi gerekir.
Eksikliğinde halsizlik, yorgunluk, kas kasılmaları, depresyon gibi bulgular ortaya çıkabilen B12’nin insan sağlığı için yadsınamaz bir önemi vardır. B12 vitamin eksikliği ilerleyen aşamalarda daha ciddi sağlık sorunlarına zemin hazırlayabileceği için vakit kaybetmeden doktora başvurmak ve gerekli önlemleri almak önemlidir. Kandaki seviyesine göre en uygun destek dozu doktora danışılmalıdır.
B12 eksikliği tedavisi, güçlü B12 hapları ya da B12 vitamin iğnesi ile kısa sürede tedavi edilebilir. Kolayca tedavi edilebilir olan B12 eksikliğinin giderilmesi insanların yaşam kalitesini yükseltmektedir. B12 vitamin eksikliği tedavi edilerek giderilmediği takdirde geri dönüşü olmayan nörolojik hastalıklarortaya çıkabilir.
Yetişkinlerde olduğu gibi bebeklerde görülen B12 eksikliği de en kısa sürede önlem alınması gereken önemli bir durumdur.
Bağırsak hastalığı olanlar 50 yaşın üzerindeki kişilerin vejetaryenlerin gebe kalmayı planlayan kadınların B12 vitaminini multivitamin ilaçolarak, günde 6-30 mikrogram almaları önerilir. B12 yetersizliğinin nedeninin tespit edilmesi zaruridir. Vitamin yetersizliğinin nedeni eğer diyet ile alınan B12 eksikliği ise (vejetaryenlerde bu durum yaygındır) B12 vitamin hapı ya da dilaltı tabletleri önerilir.
B12 vitamini emiliminin olması için pankreas, mide ve ince bağırsağın fonksiyonlarının normal olması gerekmektedir. B12 vitamininin emilim problemlerine bağlı olarak gelişen yetersizliklerde de vakit kaybedilmeden doktora gidilmesi gerekir.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.