Banknotları en az cinsiyetçi olan ülke hangisi?

ABD ve Kanada'nın banknotlarında kadın portrelerine yer vermeleri isteniyor. İngiltere'de bu konudaki yürütülen kampanya sonucunda İngiltere Merkez Bankası, 10 sterlinlik banknotlarda romancı Jane Austen'ın resmine yer verilmesine ikna edilmişti.

Peki ama, her ülkede sadece tek bir banknota ünlü bir kadının resminin konması yeterli mi?

Amerikan banknotlarında ülkenin kurucularının ve eski başkanların portreleri yer alır. Çin banknotlarında Mao Zedong'un, Hint banknotlarında Mahatma Gandi'nin resimleri bulunuyor ama bu ülkelerin hiçbirinde herhangi bir kadın portresi yer almaz.

Diğer birçok ülkenin paralarında tek tük kadın portresine rastlansa da, genellikle erkek portreleri kullanılıyor.

20 dolarlık banknotlarda kadın portresine yer verilmesi için kampanya yürüten grubun yöneticisi Susan Ades Stone, "ABD dünyaya bizim de kadınların yaptıkları katkıların farkında olduğumuzu ve değer verdiğimizi göstermeli. Para, hakkımızda mesaj veren, toplum olarak neyi yansıttığımızı gösteren bir şeydir. Cinsiyet eşitliği ve çeşitlilik savunuculuğu yapıyorsak, dediklerimizi yapalım." diyor.

ABD'de hâlâ 7 banknot yürürlükte. Bunların hepsinde de saygın ve artık yaşamayan Amerikan devlet adamlarının portreleri bulunuyor.

20 dolarlık banknotlara kadın portresi konulması için kampanya yürüten grup, tarihi önem taşıyan 15 kadın liderden hangisinin banknotlarda yer almasının istendiği konusunda internet anketi düzenledi.

Adaylar arasında yurttaş hakları savunucusu Rosa Parks, doğum kontrolü öncüsü Margaret Sanger, kadınlara oy kullanma hakkı verilmesini savunan Susan B. Anthony ve kölelikten kaçarak başka köleleri de özgürleştirme hareketine öncülük eden Harriet Tubman bulunuyor.

İlk turda 200 bini aşkın kişi oy kullandı. Birkaç hafta sürecek ikinci tur oylama halen devam ediyor. Son oylama da tamamlanınca, grup seçilen lider kadının portresinin Andrew Jackson'ın yerini alması için Başkan Obama'ya dilekçe verecek.

ABD Doları banknotlarında portresi olması talep edilen isimlerden birisi de yurttaş hakları savunucusu Rosa Parks.

Amerika'da pekçok kişi 7. başkan Jackson'ın bugüne dek 20 dolarlık banknotlardan niçin çıkarılmadığını merak ediyor. Jackson, 1830 yılında, ülke yerlileri Kızılderililerin zorla topraklarından çıkarılmasına yol açan Kızılderili Tehcir Yasası'nı imzaladığı ve uygulamaya koyduğu için özellikle bu topluluk arasında hiç sevilmiyor.

Batıya doğru uzanan "Gözyaşı Yolu"nda Amerika'nın binlerce yerlisi iklim koşulları, açlık ve hastalıklar yüzünden can vermişti. Özellikle 20 dolarlık banknotların değiştirilmesi isteği, eski başkan Jackson'ın tartışmalı tarihi mirasından kaynaklanıyor.

Kanada: Casgrain'in yerine buzkıran resmi

Bu arada Kanada'da 54 binden fazla kişi banknotlara bir kadın portresi konması için dilekçe imzaladı. Kanada Doları'ndaki tek kadın portresi olan reformcu politikacı ve feminist Therese Casgrain'in resminin yerini, 2011 yılında, bir buz kırıcı gemi resmi almıştı.

Kanada'daki kampanyayı başlatan yazar ve tarihçi Merna Forster, "Para çantalarımızı açıp da, 4 erkek başbakanımızın ve Kraliçe 2. Elizabeth'in yüzlerini görünce, Kanadalı kadınların onurlandırılmaya değer olmadığı mesajını alıyoruz. Dünyada cinsel eşitlik savunuculuğunun lideri olmakla övünen bir ülkede, cinsiyetçi banknotlar kabul edilemez. Kanada'da eğer kadınlar erkeklerle eşitse, banknotlarımızda da eşit şekilde temsil edilmeli." diyor.

İngiltere'de de 2013 yılında, 5 sterlinlik banknotlarda sosyal reformcu ve hayırsever Elizabeth Fry'ın yerine Winston Churchill'in portresinin konulacağının açıklanması üzerine, 36 binden fazla kişinin imzaladığı dilekçeyle, İngiltere Merkez Bankası, 10 sterlinlik banknotlara 2017 yılında romancı Jane Austen'ın portresinin konulması için ikna edilmişti.

Birleşik Krallık ve Kanada'da banknotların üzerinde Kraliçe'nin portresi yer alıyor ama eleştirel çevreler, Kraliçe'nin elde ettiği başarılardan ziyade bir hükümdar sıfatıyla yer alması yüzünden talepleri karşılamadığını söylüyor. Ve bir de Kraliçe'nin yerini bir Kral'ın alacağına dikkat çekiliyor.

İngiltere'deki dilekçe başarılı sonuç verdiyse de, ABD, Kanada ve İngiltere'deki kampanyalar, sadece tek bir banknota kadın portresinin konulmasına odaklandı.

Ama bu yeterli mi?

Nüfusun yapısını daha iyi yansıtmak için para birimlerindeki portrelerin yarısı kadınlara ait olmamalı mı?

İsveç işte bunu yaptı. İsveç Merkez Bankası (Riksbank) Genel Kurulu Başkanı Susanne Eberstein, "Banknotlarda kadın ve erkek portrelerine eşit sayıda yer vermemizin büyük önem taşıdığını düşündük. Bu hedeflerimizden biriydi. Doğal birşeydi." diyor.

İsveç banknotlarının üçünde kadınlar resmediliyor. Ama bunlardan biri, İsveç'in simgesi Moder Svea (Svea Ana)'nın resmi.

2015 ve 2016'da dolaşıma girecek yeni İsveç banknotlarında üç erkeğin yanı sıra sinema oyuncusu Greta Garbo, "Uzun Çoraplı Pippi" kitabının yazarı Astrid Lindgren ve opera sanatçısı Birgit Nilsson'un portreleri yer alacak.

Avustralya'da da banknotlardaki kadın ve erkek portreleri sayıca eşit. Her paranın bir yüzünde bir erkeğin, bir yüzünde de bir kadının portresi var. Kraliçe 2. Elizabeth'in resmi bulunan banknotun diğer yüzündeyse parlamento binasının resmi yer alıyor.

Ülkeler daha banknotlarda kadın-erkek eşitliği için kampanya yürütürken, kimi çevreler para birimlerinin nüfusların etnik yapısını ve çeşitliliğini de yansıtmasını talep etmeye başladı.

Amerikan nüfusunun birçok ırktan oluştuğu, yüzde 13'ünün siyah, yüzde 17'sinin İspanyol/Latin kökenli olduğuna, oysa Amerikan dolarlarında sadece beyaz liderlerin yer aldığına işaret ediliyor.

Tartışmalı tarihi figürlere bir diğer seçenek ise, çok geniş bir coğrafyada yaşayan değişik ulusları temsil eden Euro banknotları gibi, sadece pencereler, ünlü yapıların girişleri ve köprülerden esinlenilerek hazırlanmış resimlere yer verilmesi.

Halen 5 banknotundan ikisinde kadın portresine yer veren Norveç, yakında tüm kadın erkek resimlerini kaldırarak deniz temalı resimlere yer verecek. Gemileri, suyu, balıkları konu alacak banknotlarla, birbirleriyle uyumlu bir tema oluşturulması hedefleniyor.

Danimarka da kısa süre önce insanlardan ziyade, köprü ve tarih öncesi objeleri resmeden banknotlar çıkardı.

Öne çıkan insan portrelerinin şu ya da bu şekilde tartışmaya yol açmasına karşılık, manzara veya bina resimleri arasında seçim yapmak daha kolay.

Riksbank Genel Kurulu Başkanı Susanne Eberstein, yeni banknotlardan birine opera sanatçısı Birgit Nilsson'un bir Richard Wagner operasında aldığı rolle resmedilmesine olumsuz tepkiler geldiğini kaydediyor. Wagner'in bazı eserleri Nazi Almanyası ile ilişkilendiriliyor.

Eberstein ise, genellikle Wagner operalarında rol alan ve dünya çapında ün kazanan Nilsson'un, o dönemde İsveç'in en iyi temsilcilerinden biri olduğunu vurguluyor.

(BBC)