CIA'den belgelerle "İran" itirafı

İran'ın eski Başbakanı Muhammed Musaddık'ın darbe ile devrilişinin 60'ncı yıldönümünde Amerikan Merkezi İstihbarat Teşkilatı CIA'den önemli bir itiraf geldi. CIA, darbedeki rolünü gösteren belgeleri ilk kez yayınladı. İran Başbakanı Muhammed Musaddık 60 yıl önce İngiliz ve Amerikan istihbarat örgütlerinin ortak operasyonuyla devrilmişti.

Gerekçesi ise Musaddık hükümetinin, daha sonra BP adını alacak İngiliz-İran petrol şirketi kontrolündeki petrol endüstrisini millileştirme kararıydı.

CIA, bu darbedeki payını itiraf eden belgeleri ilk kez kamuya açtı.

ABD Başkanı Barack Obama 2009 yılında Kahire'deki konuşmasında ABD'nin bu darbedeki rolünden bahseden ilk başkan olmuştu, ancak CIA konuyla ilgili sessizliğini koruyordu.

Yayınlanan belgeler, darbeyi gerçekleştiren CIA Sorumlusu Kermit Roosevelt'in telgraflarını ve olayların CIA tarafından yazılmış kısa tarihçesini içeriyor.

Tarihçede operasyonun amacının "yasal veya yarı-yasal yollardan Musaddık hükümetini düşürmek" olduğu belirtiliyor. Belgeye göre Musaddık'ın devrilmesiyle "Şah'ın liderliği altında Batı yanlısı bir hükümet" kurmak mümkün olacaktı.

Bir başka belgede, Musaddık "ABD ve İngiltere'nin uğraşmak zorunda olduğu en provokatif liderlerden biri" olarak gösteriliyor ve hükümete karşı bir "sinir harbi başlatmak" gerektiği vurgulanıyor.

Petrol endüstrisinin millileştirilmesine karşı çıkan İngiliz ve Amerikan istihbarat servisleri "Operasyon Ajax" kod adıyla 19 Ağustos 1953'te Musaddık'a karşı bir darbe gerçekleştirdi.

Darbenin ardından İran yönetimi 1979'daki İran İslam Devrimi'ne kadar Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin kontrolünde kaldı.