Özür dilemek, yapılan hatanın farkında olmak, bu hatayı kabul etmek ve düzeltmeye çalışmak... Çocuklara bu sürecin ne kadar önemli olduğunu anlatmak ve doğru bir şekilde öğretmek gerekir.
Çocuklara özür dilemeyi öğretmenin en etkili yollarını, hangi yaş grubunda bu eğitime başlanmasının daha uygun olduğunu ve zorlamadan nasıl rehberlik edilebileceğini Sağlık Bilimleri Üniversitesi'nden Nöropsikolog Merve Tuğçe Doğru ile konuştuk.
Ayrıca, empati duygusunu geliştirmek için hangi yaklaşımların kullanılabileceği ve bu süreçte çocukların duygusal gelişimine nasıl katkı sağlanabileceği hakkında bilgi aldık.
"Zorla yapılan davranışlar kalıcı olmaz"
Çocuklar için hatalı davranışlarının ardından empati kurabilmek ve sosyal ilişkilerini sürdürebilmek önemli. Ancak, çocukları zorla özür dilemeye zorlamak, empati ve sorumluluk duygularını olumsuz etkileyebilir. Tuğçe Doğru, “Zorla yapılan hiçbir davranış kalıcı olmaz” diyor.
"Aksine olumsuz duyguları pekiştirmesine, hatasını kabullenmemesine , yaptığı hatanın farkında olmamasına sebep olur. Özür, samimi ve içten olduğu zaman anlam ve önem kazanır. Böylece çocuklar yapılan davranış sonrasında karşı tarafındaki bireye karşı empati kurabilir ve neden özür dilediği noktasında anlamlı bir farkındalık oluşturabilir."
Özür dilemeyi "doğru zamanda" öğretmek
Çocuklara özür dilemeyi öğretmek, yaşlarına ve duygusal gelişimlerine bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Bu süreçte hangi yöntemlerin kullanılacağı ve çocukların tepkilerinin nasıl yönetileceği dikkat edilmesi gereken önemli noktalar.
Peki, özür dileme becerileri hangi yaşlarda daha iyi gelişir ve bu becerileri öğretmek için en etkili yöntemler neler? Tuğçe Doğru, bu konuyla ilgili şunları belirtiyor:
"Çocuklara özür dilemeyi öğretmenin en etkili zamanı, sosyal ve duygusal farkındalığının arttığı, yani çocuk için ‘doğru zaman’dır. Örneğin, 2 yaşındaki bir çocuk için özür dilemek ve empati kurmaya zorlamak anlamlı olmayabilir. Bu yaş grubundaki çocuklar, otoriteye karşı gelmemek adına, huzursuz durumdan kurtulmak için özür dileyebilirler, ancak bu özürler genellikle samimi değildir.
Benlik algısı tam olarak gelişmeden verilen her türlü eğitim, çocukta yarardan çok zarar getirebilir. Örneğin, 3 yaşındaki bir çocuğa zorla özür dilettirmek, onun kendisini değersiz hissetmesine neden olabilir. Bu yaş grubundaki çocuklara, hatalarının üzerinde ısrarla durmak, inatlaşmaya ve hatanın üzerine daha fazla gitmeye yol açabilir. Bu durumda, özür dilenmesi beklenmemelidir.
Özür dilemenin anlamını öğretmek, genellikle 4-5 yaşından itibaren sohbetler aracılığıyla yapılabilir. Çocuklara özür dilemenin anlamını ve önemini anlatırken, somut örnekler kullanmak çok daha etkili olabilir. Kendi hayatınızdan örnekler vererek, bu örnekler üzerinden duygularınızı ve özür dilemenin önemini anlatmak, çocukların empati kurmasını kolaylaştırabilir."
"Saygı gören çocuk saygılı olur"
Özürün anlamının ve önemini kavranabilmesi için empati duygusunun güçlendirilmesi kritik bir adım. Tuğçe Doğru, “Hayatta herkesin hata yapabileceğini bilmeleri, çocukların kendi hatalarını kabul etme süreçlerinde onlara yardımcı olur" diyor ve şöyle devam ediyor:
"Ebeveynler olarak, çocuğunuz doğduğu andan itibaren onun bir birey olduğunu ve sizlerin sadece bu yolculukta ona eşlik edenler olduğunuzu unutmamalısınız. Bu şekilde yaklaşım sağladığınızda, deneyimlemekten korkmayan, öz benliği güçlü, daha az hata yapan, özür dilemenin öneminin farkında, dürüst ve saygılı bireyler yetiştirebilirsiniz. Saygı gören çocuk saygılı olur."
[Fotoğraf: Getty]
Özür dileme sürecini kolaylaştan etkili yöntemler
Küçük çocuklar için özür dileme süreci karmaşık olabilir ve genellikle utandırıcı bir deneyim yaratabilir. Özür dilemenin etkili ve hassas bir şekilde ele alınması, çocuğun kendisini rahat hissetmesini sağlar. İşte bu süreçte ebeveynlerin dikkate alması gereken temel noktalar:
Özür dileme sürecinde sakinleşme: Çocuğunuzun özür dilemesi gereken bir durum olduğunda, hem kendinizin hem de çocuğunuzun sakinleşmesini beklemelisiniz.
Empati kurma: Karşı tarafın neden üzgün olduğunu ifade edebilir ve çocuğun empati kurmasına yardımcı olabilirsiniz.
Temel ihtiyaçları karşılama: Çocuğun temel ihtiyaçları karşılanmadan, örneğin uykusuzluk veya açlık gibi durumlar giderilmeden özür dileme sürecine geçmek iyi bir fikir olmayabilir.
Utandırmamaya dikkat etme: Özür dileme, küçük çocuklar için utandırıcı ve zorlayıcı olabilir. Özellikle yetişkinler tarafından zorla özür dilemeleri gerektiğinde, bu durum çocuklarda küçük düşürülme hissi yaratabilir.
Seçim hakkına saygı duyma: Çocuklara nazik ve kibar bir dille özür dilemeleri noktasında küçük teşviklerde bulunabilirsiniz, fakat istemediğini belirtirse bu konuda zorlama yapmadan süreci düşünmesine izin verin.
Özür dilemenin nedenini açıklama: Çocuğa neden özür dilemesi gerektiğini açıklamak, sürecin daha anlamlı ve anlaşılır olmasını sağlayabilir. Bu, çocuğun özür dilemenin sadece bir zorunluluk değil, aynı zamanda ilişkilerdeki sorumluluğun bir parçası olduğunu anlamasına yardımcı olabilir.
Model olma: Yetişkinlerin samimi ve içten özür dilemeleri, çocuklara özür dilemenin bir zayıflık değil, güçlü karaktere sahip insanların hatalarını fark edip düzeltme çabası olduğunu gösterir.
Kişisel örnekler verme: Çocuğu özür dileme sürecine hazırlarken kendi hayatınızdan örnekler vermekten çekinmeyin.
Özür konusunu kapatma: Çocuk özür diledikten sonra, özür konusunun sonlanması ve daha fazla üzerinde durulmaması gerekir.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.