Dünya Bazı Önemli Kriterlerde Daha İyiye Gidiyor, Aksini Düşünseniz Bile!

Doğal afetler savunmasız adalara zarar verebildiklerinde ve siyasetçiler halkı nükleer yok oluşla tehdit ettiklerinde gezegenimizin kıyamete yaklaştığını düşünmek oldukça kolaydır. Ancak bir adım geriye çekilip baktığınızda insan türünün nereye doğru gittiğine dair daha umut verici bir tabloyla karşılaşacaksınız -en azından halk sağlığı ve yaşam kalitesi açısından

Tüm tabloya baktığınızda ömür, açlık, hastalık ve daha fazlası hakkında milyarlarca insan için hayat daha da iyiye gitmektedir. Bu küresel ilerleyişin örnekleri şöyledir:

(1) Aşırı Yoksulluk Yavaşça Tükeniyor

Görsel 1. Aşırı yoksulluk, 1970'li yılların sonundan itibaren düşmektedir.

Aşırı yoksulluk günde 1.90 $'ın altında yaşamakla tanımlanıyor. Yaklaşık 150 senedir (1820 ile 1970 seneleri arasında) bununla baş edenlerin sayısı giderek artmıştı. 1970'lerin sonlarında ise 2 milyardan fazla insan aşırı yoksul olarak tanımlanmıştı. İnsanlar dünyanın giderek fakirleştiğini düşünüyor, ancak Gates Letter'dan Melinda Gates'in açıkladığı gibi, verilere bakılırsa aşırı yoksul olarak yaşayan insanların sayısı 2 milyardan 705 milyona düşmüştür:

"Daha geniş perspektifli tarihsel eğilimler daha fazla aidiyet ve bakıma doğru ilerliyor. Bunu küresel sağlıkta kesinlikle görebiliyoruz. Hükumetler buna öncelik veriyor. Vatandaşlar bunu destekliyor. Bilim insanları da buna doğru yöneliyor."

(2) Çocuk Felci Aşısı, Hastalığı Dünya Çapında Neredeyse Yok Etti

Görsel 2. 2016 yılında dünya çapında sadece 37 çocuk felci vakası görüldü.

Son 17 senede yeni çocuk felci vakaları pek fazla azalmadı, daha çok zaten sıfıra yakın oldukları için. Jonas Salk 64 sene önce ilk çocuk felci aşısını geliştirdiğinden bu yana birçok ülke insanların aşılanması için çaba sarf etmiştir. Çin en son vakasını 1990'ların ortalarında görmüştü, Hindistan da 20 sene sonrasında. 2016'da dünya çapında 40'ın altında vaka raporlanmıştı. Şu an için çocuk felcini yenecek sadece üç ülke geriye kaldı.

(3) Doğum Kontrol Yöntemleri Hiç Olmadığı Kadar Yüksek

Görsel 3. 2012-2016 yılları arasında, 69 fakir ülkedeki doğum kontrolü kullanan kadınların sayısı 30 milyon artmıştır.

Bir ülkede ekonomik ve sosyal başarının sağlanması için en etkili yöntemlerden birisi kadınların gücünü arttırmaktır. Doğum kontrol yöntemleri yüksek doğurganlık ve çocuk ölümleri döngüsünün kırılmasına yardımcı olmaktadır, böylece kadınlar hem kendilerine hem de ailelerine daha fazla odaklanabilmektedirler. En fakir 69 ülkede yaklaşık 300 milyon kadın 2016'da bir tür doğum kontrolünü kullanmıştır; bu, 2012'den sonra 30 milyon kişilik bir artış demektir.

(4) HIV Kaynaklı Ölümler Hızlı Bir Şekilde Azalıyor

Görsel 4. HIV nedeniyle ölüm oranı 2000'lerin başında 1000 kişide 0.30 iken 2016 yılında 1000 kişide 0.14'e düşmüştür.

Dünya, HIV/AIDS'e karşı savaşmakta inanılmaz sıçrayışlar yaptı, hatta doğru tedaviyle HIV-pozitif olan biri sağlıklı komşusu kadar yaşama beklentisinde bile olabilir. 2015 itibariyle dünya çapında bu virüsle yaşayanların sayısı 36.7 milyon idi ki bunların 1.8 milyonu 15 yaşın altındaki çocuklardı. Bugün, HIV'den dolayı ölüm oranı her 1000 kişiden 0.14 kişidir. 2000'li yılların erken dönemlerinde bu oran 0.30 idi.

(5) Beş Yaşın Altındaki Çocuklardan Daha Azı Hayatını Kaybediyor

Görsel 5. 5 yaşından önce yaşamını yitiren çocukların sayısı 1990 yılında 12.1 milyon iken 2015 yılında bu sayı 5.0 milyona düşmüştür.

1990 senesinden beri 5. yaş gününden önce yaşamını yitiren çocukların sayısı 12.1 milyondan 2015 itibariyle 5.0 milyona, yani yarıya inmiştir. Bu, büyük bir oranla gelişen ülkelerdeki basit ve ucuz yöntemlere, yani sıtmayı önleyecek cibinlikler ve temiz suya erişmek için açılan kuyular gibi tedbirlere yapılan yatırımlardan kaynaklanmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) doğum öncesi komplikasyonların ve yetersiz beslenmenin çocukların ilk yıllarındaki durumlarında belirleyici bir rol oynadığını bulmuştur.

(6) Temizlik Daha İyi Bir Hale Geliyor

Görsel 6. Güvenli sanitasyon hizmetlerine ulaşamayan insanların yüzdesi son 25 yıl içerisinde %57'den %33'e düşmüştür.

Çok sayıda kanalizasyon bağlantısı ve su arıtma tesisleri dünyayı temizlemekte yardımcı oluyor. Son 25 sene içerisinde, güvenli sanitasyon hizmetlerine ulaşamayan insanların yüzdesi %57'den %33'e düşmüştür. Susuz tuvaletlerin yapılması araştırmalarına finansal destek sağlanarak ve pis suyun içilebilir hale arıtılması için yatırım yapılarak bu eğilim desteklenmektedir.

(7) Milyarlarca İnsan Taze Ürünlere Ulaşabiliyor

Görsel 7. Dünya çapında meyve tüketimi 1961'de senede 37 kilodan 2013'te senede 78 kiloya çıkmıştır.

Taze ürünlerin nakledilmesi ve depolanmasındaki tüm zorluklara rağmen dünya çapında meyvetüketimi 1961'de senede 37 kilodan 2013'te senede 78 kiloya çıkmıştır, bu da %100 bir artış demektir. Bu toplam Çin, ABD ve Kolombiya gibi ülkelerin altındadır, yani halen düzenli erişime sahip olmayan birçok ülke var demektir. Ancak soğutma sistemindeki gelişmeler ve küresel yardımlar tüm dünyada daha sağlıklı beslenmeye yol açmıştır.

(8) Besin Kıtlıkları Yok Olma Yolunda

Görsel 8. 1961'de sıradan bir insan günde 2,200 kalori tüketirken 2013 senesinde bu sayı günde 2,900'e yükselmiştir.

Geçen yüzyılda toplum sağlığındaki en büyük başarılardan bir tanesi, ihtiyacı olan insanlara besin ulaştırma yeteneğimizdir. Our World in Data'dan veri analisti Max Roser'e göre tüm dünyada, her kıtada, geçmiş nesillere oranla insanlar daha fazla (ve daha adil bir şekilde) beslenebiliyor. 1961'de sıradan bir insan günde 2,200 kalori tüketirken 2013 senesinde bu sayı günde 2,900'e yükselmiştir.

(9) Ülkeler Çocuk İşçi Çalıştırmayı Bırakıyor

Görsel 9. Dünya çapında, tam zamanlı çalışan 5-17 yaş aralığındaki çocukların oranı 2000 yılında %17 iken 2012 yılında bu ortalama yaklaşık %10'a düşmüştür.

Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde, işçi yasalarında zorunlu kılınan asgari çalışma yaşı bir yüzyıldan fazla bir süredir çocuk işçi sayısının hızla düşmesine neden oldu. Örneğin İtalya'da 1881'de çocukların %64'ü sabit işlerde çalışıyorlardı. 1961'de bu oran %4'ün altına düşmüştü. Bu durum ABD'de de aynı şekilde gelişti, çocuk işçiliği bütünüyle kaldırıldı ve yasadışı durumlar takibe alındı. 1890'larda ise her 10 çocuktan biri çalışıyordu. Gelişmekte olan ülkelerdeki yüksek oranlardan dolayı, küresel ortalama %17 civarlarındadır.

Evrim Ağacı Olarak Eklemek İstediklerimiz

Bu liste aslen daha uzundur: Okuma-yazma bilenlerin sayısı ciddi oranlarda arttı, Dünya nüfusunun yarısından fazlası demokratik ülkelerde yaşıyor, bilgiye erişim kolaylaştı, eğitimsistemleri iyileştirildi, çevreciliğe dair verilen önem yaygınlaştı ve hatta inanılması zor gibi gelse de daha barışçıl bir zamanda yaşıyoruz. Elbette önümüzde daha aşılması gereken bir sürü engel var, ancak el birliğiyle bunların da üstesinden gelebileceğimize inanıyoruz.

KAYNAK: EVRİM AĞACI