1964-68 dönemine ait ABD büyükelçilik belgelerinin gizliliğinin kaldırılması sonucu ortaya çıkan yazışmalarda ABD'li bir diplomat yaşananları 'geniş bir alana yayılan katliamlar' olarak nitelemiş.
ABD hükümeti 1960'lı yıllarda Endonezya'nın yakın tarihinin en çalkantılı döneminde yaşanan toplu katliamlardan tamamen haberdardı. Bu, Soğuk Savaş'ın en ciddi olarak yaşandığı 1964-68 dönemine ait 39 adet ABD büyükelçilik yazışması üzerindeki gizliliğin kaldırılması sonucu ortaya çıktı.
'GENİŞ KAPSAMLI KATLİAM BULGULARI VAR'
Gizliliği kaldırılan belgeler ABD'nin önde gelen Müslüman sivil toplum örgütlerinin de işbirliğiyle yapılan bu katliamları yakından takip ettiğini ortaya çıkardı.
26 Kasım 1965'te Surabaya kentinden yollanan bir telgrafta ABD konsolosu, Doğu Cava'dan gelen haberlerde 'geniş kapsamlı katliam bulguları' olduğunu belirtiyor ve sadece tek bir katliamda 15.000 komünistin öldürülmüş olabileceğini yazıyor.
Aralıkta aynı konsolos ordunun elindeki komünist tutukluların 'öldürülmeleri için sivillere verildiğini' söylüyor. Belgede diğer kurbanlar hakkında da 'öldürülmeden önce kalabalık bölgelerden çıkarılan bu kişiler ırmağa atılmak yerine gömüldü' ifadeleri yer alıyor.
Aynı ayda ABD'nin Medan Konsolosluğu'ndan gönderilen bir diğer yazışmada da Müslüman liderlerin katliamları bir dini gereklilikmiş gibi tarif ettiği ayrıntılı şekilde rapor ediliyor.
500.000 KOMÜNİST PARTİ DESTEKÇİSİ ÖLDÜRÜLMÜŞTÜ
Tarihçilere göre ülkedeki başarısız darbe girişiminin ardından Ekim 1965 ile Mart 1966 arasında 500.000 Endonezya Komünist Partisi (PKI) destekçisi, ordu ve orduya yardım eden sivil milislerce öldürüldü.
Darbeyle başa gelen General Suharto, Komünist Parti'yi suçlayarak ülkeyi yaklaşık 30 yıl boyunca demir yumrukla yönetmişti.
Suharto döneminde komünistlere yönelik katliamlar meşrulaştırılmıştı. Şu anda dünyanın en kalabalık Müslüman ülkesi olan Endonezya bir zamanlar Çin ve Sovyetler Birliği'nin ardından en büyük Komünist Parti'ye sahipti.
'KAFİRLERİN EN ALT DÜZEYDEKİ TÜRÜ'
Belgelerde Müslüman önderlerin tüyler ürpetici ifadeleri de yer aldı.
Belgelere göre ülkedeki en büyük Müslüman sivil toplum kuruluşlarından biri olan Muhammadiyah (şu anda mevcut üyesi 94 milyondan fazla) komünistleri 'Kafirlerin en alt düzeydeki türü. Kanlarının akıtılması tavuk öldürmekle eşdeğer" diye niteledi.
ABD BÜYÜKELÇİLİK BAŞKATİBİ: ÇARPICI BAŞARI
Katliamların en fazla yaşandığı dönem olan Aralık 1965'te Büyükelçilik Başkatibi Mary Vance Trent ordunun operasyonlarını 'çarpıcı başarı' diye niteliyor.
Trent olayların sadece Bali'de 10.000'i sempatizan olduğu belirtilen 100.000 PKI üyesinin ölümüyle sonuçlandığını belirtiyor.
Diğer belgelerde de ABD'nin PKI yetkililerinin detaylı listelerini tuttuğu ve Endonezya ordusuna örtülü destek, silah ve para yardımı sağlanmasının tartışıldığı görülüyor.
'GERİ KALAN BELGELERİ DE YAYINLAYIN'
Belgelerin açıklanmasının ardından insan hakları kuruluşları katliamlar hakkındaki diğer belgelerin de yayınlanmasını talep etti.
İnsan Hakları İzleme Örgütü'nden (HRW) Andreas Harsono "Bu gizli belgeler katliamlar hakkında doğru bir tarihsel kayıt tutulması ve bu suçların adalet önüne çıkarılması için çok önemli" dedi.
Endonezya'da o dönemde yaşananların konuşulması birçok kesim için hala tabu olarak görülüyor.
Hükümet geçmişte ilk kez dönemin askeri yetkilileri ve sivillerin katıldığı kamuya açık tartışmaları destekleyerek yaşananlarla yüzleşme yönünde bazı adımlar atsa da bu gelişme asker ve polisin tepkisini çekmişti.
Geçen ay insan hakları avukatlarınca yapılan bir toplantı komünizm hakkında olduğu gerekçesiyle öfkeli bir kalabalık tarafından basılmıştı.
Endonezya'da o dönemde yaşananlar 2012 yapımı olan ve 'En İyi Belgesel' dalında Oscar adaylığı bulunan 'Öldürme Eylemi (The Act of Killing) adlı filme de konu olmuştu.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.