Garantiler şart ama neyin garantisi?

Kıbrıs Müzakereleri çerçevesinde liderler garantileri konuşmaya henüz başlamadı. Bu konu çetrefilli konular arasında gösterilirken “neyin garantisi?” şeklindeki bir soruyu sormak gerek. Sokaktaki vatandaş “garantilerden vazgeçilemez” derken, garantiler korunmalıdır ifadesi kullanılırken veya garantileri tabu olarak görenler konu ile ilgili henüz ortada netleşmeye başlayan, garanti altına alınacak bir federasyon bile yokken, acaba Garanti Anlaşması ne kadar iyi biliniyor? Oturup dün Garanti Anlaşması’nı sizin için bir kez daha okudum. 1974’ü garantiler üzerinden yorumlamak mümkün. Hatta eleştirmek bile gayet kolay. Çünkü anlaşma, olası bir tehdit durumunda Kıbrıs Cumhuriyeti’nin devamlılığını garantörlerin müdahalesi ile garanti edebilmeyi taahhüt ediyor. Şimdi garantiyi tartışırken, aşağıdaki maddeleri okuyarak bir kez daha değerlendirmenizi öneriyorum. *** 11 Şubat 1959, Zürich tarihli Garanti Antlaşması, bir taraftan Kıbrıs Cumhuriyeti, diğer taraftan Yunanistan, İngiltere ve Türkiye’ye atıfta bulunuyor. 4 maddelik bu anlaşmada 2 giriş paragrafı var. Anlaşmanın girişinde “1. Anayasanın esas maddeleri ile kurulan ve düzenlenen Kıbrıs Cumhuriyetinin bağımsızlığının, toprak bütünlüğünün ve güvenliğinin tanınması ve devamının kendi ortak yararları gereği olduğunu dikkate alarak. 2. Sözü edilen anayasa ve oluşturulan duruma saygı gösterilmesini güvence altına alacak işbirliğini arzulayarak, aşağıdaki hususlar üzerinde anlaşmaya varmışlardır” ifadeleri bulunuyor. Anlaşma ise dört madde ile açıklanıyor. MADDE 1. Kıbrıs Cumhuriyeti, kendi bağımsızlığını, toprak bütünlüğünü ve güvenliğini devam ettirmeyi ve anayasaya saygıyı güven altına almayı üstlenir. (taahhüt eder) Kıbrıs Cumhuriyeti, ayrıca tümüyle veya bir bölümüyle herhangi bir devlet ile hiçbir şekilde siyasi veya ekonomik bütünleşmeye girmeyeceğini taahhüt eder. (sorumluluğunu yüklenir) Kıbrıs Cumhuriyeti, bu maksatla adanın gerek birleşmesini, gerekse taksimini doğuracak doğrudan doğruya (direkt olarak) veya dolaylı olarak gerçekleştirmeye yardımcı ve teşvik edici tüm hareketleri yasaklar. MADDE 2. Yunanistan, İngiltere ve Türkiye, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin 1’nci maddede belirtilen taahhütlerini kaydederek, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını, ülke bütünlüğünü, güvenliğini ve anayasanın temel maddeleri ile oluşan durumu (state of affairs) tanırlar ve garanti ederler. Yunanistan, İngiltere ve Türkiye, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin diğer herhangi bir devlet ile gerek birleşmesini. gerekse Ada’nın taksimini doğrudan doğruya, veya dolaylı olarak gerçekleştirmeye yardım ve teşvik edici bir amacı olan tüm hareketleri kendi yetki ve ilgileri oranında önlemeyi üstlenirler. MADDE 3. Bu Antlaşma hükümlerinin herhangi birinin ihlali (çiğnenmesi) halinde Yunanistan, Türkiye ve İngiltere bu hükümlere saygıyı sağlamak için gerekli girişimlerin yapılması ve önlemlerin alınması maksadıyla aralarında danışmalarda bulunmayı üstlenirler. Üç garantör devletten biri, birlikte veya birbirlerine danışarak (işbirliği halinde) hareket etmek olanağı bulunmadığı taktirde, bu antlaşmanın oluşturduğu durumu (state of affairs) münhasıran yeniden oluşturmak gayesi ile hareket etmek hakkını korumaktadırlar. MADDE 4. Bu antlaşma imza edildiği gün yürürlüğe girecektir. Yüksek Akit Taraflar, Birleşmiş Milletler Şartının (charter) 102’nci maddesi hükümlerine uygun olarak bu antlaşmayı Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine en kısa sürede kaydettirmeyi üstlenirler.