Göz Önünde Uçuşan Şekiller: Yüzer Noktalar Nedir?

Kimi zaman takip etmeye çalıştığınızda veya doğrudan bu şekillere odaklanmaya çalıştığınızda aynı hızla kaçarlar. Fakat gözünüzü geri çevirdiğiniz anda, yeniden görüş alanınıza girerler. İşte bunlar, "yüzer noktalar" (floater) olarak bilinen yapılardır. Daha teknik olarak, "vitröz parçacıklar" olarak isimlendirilebilirler. Daha da teknik isimleriyse, muscae volitantes olarak bilinir. Bu, Latincede "uçan sinekler" anlamına gelir.

Bunun evrimsel bir avantajı ya da anlamı yoktur. Bunlar, gözümüzün içinde varlıklarını sürdüren böcekler ya da sinekler değildir. Hatta dışarıdan gelen toz, kir gibi parçacıklar bile değildir! Bunlar, basit bir şekilde, gözümüzün kusurlu ve "pütürcüklü" diyebileceğimiz yapısından dolayı, ışığın yolu üzerinde olmasından ötürü gölgesini gördüğümüz ufak kimyasal parçacıklardır. Genellikle, gözümüzün içini dolduran vitröz sıvı içerisindeki yoğunlaşmış doku parçaları, kırmızı kan hücreleri veya öbeklenmiş protein yumaklarıdırlar.

Bu yapılar, katılaşmış ve bozulmuş vitröz sıvının parçalarıdır. Bu yapıların çoğunun %99'u sıvı, %1'i katı parçacıklardır. Genelde katı parçanın yapısı kolajen ve hiyalüronik asittir. Vitröz arkası ve retinal bozulmalar, hiyaloit damarın bozulması, bazı ilaçların yan etkileri, retina yırtılmaları, vb. sebeplerle oluşurlar. Genellikçe çocuklar bunları göremezler, çünkü vitröz sıvıları son derece transparandır; ancak yaş ilerledikçe bunların sayısı artar, çünkü vitröz sıvı opaklaşmaya ve bozulmaya başlar.

Normalde göz sıvısı içerisinde yavaş yavaş sürüklenirler, ancak gözünüzü hızla çevirecek olursanız, bu cisimler de bu hareketi takip edecektirler. Çünkü gözünüzü her çevirdiğinizde, gözünüz içerisindeki sıvı hareket eder. Hatta gözünüzün hareketini birden durdurduğunuzda, eylemsizlikten ötürü bu cisimler birazcık daha yollarına devam edecek, ondan sonra sürtünme nedeniyle duracaklardır. Bu sırada şekil değiştirebilirler, hatta nadir durumlarda bir araya gelerek daha büyük parçalara dönüşebilir veya parçalanarak daha ufak parçalara ayrılabilirler! Her ne kadar hareket ediyor ve şekil değiştiriyor olsalar da, bunlar canlı varlıklar değildirler. Bu cisimlere bireyin doğrudan bakmasının bir yolu yoktur, çünkü bunlar gözün "üzerinde" bulunmaktadırlar ve gözünüzü çevirdikçe onlar da hareket edecektir.

Aslında gördüğümüz şey, o parçacıkların kendileri de değildir; onların gölgeleridir. Normal şekilde etraftan gelen ışık, gözümüzdeki vitröz sıvı içerisindeki bu yapılara çarparak retina üzerinde gölgeler oluşmasına neden olur. Çoğu zaman oldukça bulanık yapılıdırlar. Bir yüzer nokta retinaya ne kadar yakınsa, o kadar net gözükür. Bu tıpkı, aşağı doğru bakan bir masa lambası altına elinizi koyduğunuzda, elinizin masaya düşen gölgesi, masaya ne kadar yakınsa o kadar net olması gibidir.

Bunları görmenin en kolay yolu, çok parlak beyaz bir yüzeye (örneğin aydınlatılmış bir kağıda, Güneşli bir günde kar birikintilerine, parlak gökyüzüne ya da parlak bir bilgisayar ekranına) doğrudan bakmaktır. Baktığınız arka plan ne kadar düzgünse ve tek renkse, o kadar kolay görebilirsiniz. Ayrıca baktığınız yer ne kadar aydınlıksa, göz bebeğiniz o kadar küçülecektir. Bu da, görüntünün netleşmesini sağlayacaktır.

Normalde beynimiz bunları görmezden gelmeyi öğrenir, bu sebeple çoğu zaman, günlük yaşantımızda bunlar dikkatimizi çekmez. Bu nedenle, eğer ki rahatsız edici veya abartılı düzeyde değilse, herhangi bir şey yapılmasına gerek yoktur. Ancak eğer sayılarının artmaya başladığı hissediliyorsa, doktora gidilmesi önemle tavsiye edilir. Bazı durumlarda bu parçacıkların artması, bazı ciddi hastalıkların belirtisidir. Bu yapıların parçalanması ve yok edilmesi için vitrektomi ve vitreoliz adı verilen iki yöntem uygulanır. İlkinde gözdeki bu yapıların bir emiciyle alınmasına çalışılırken, ikincisi daha çok "lazer" temelli bir tedavidir.

Vitröz parçacıklar (ya da yüzer noktalar), gözünüzde görebileceğiniz hızlı ışık hareketleri ya da minik ışık patlamaları ile karıştırılmamalıdır. Buna "fosfen" adı verilir ve vitröz parçacıklarla hiçbir alakası yoktur. Fosfen olgusunun ne olduğunu anlamak için, buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.

EVRİM AĞACI: https://evrimagaci.org/goz-onunde-ucusan-sekiller-yuzer-noktalar-1714