KIBRIS TÜRK EDEBİYATINDA ‘YARALI BİR RUH’ : KAYTAZZÂDE MEHMET NÂZIM

Kaytazzâde Mehmet Nâzım 1857 yılında doğdu.Mehmet Nâzım Efendi; aynı zamanda Lefkoşasurlarından birine adını vermiş olan Kıbrıs'ın eski Türk ailelerinden olan Kaytaz’lar ailesine mensup bir kişidir. Mehmet Nazım Bey; öğrenimini Kıbrıs’ta tamamladıktan sonra 1884’te kamu hizmetine girerek sırasıyla Sakız Adası, Adana, İstanbul, İzmir ve Bursa'da görev yaptı. İstanbul'da bulunduğu dönemde, üstat bildiği Recâî-zâde Ekrem Bey'in edebî sohbetlerine katılan seçkin kişiler arasında yerini aldı. Bilindiği gibi 1873-1876 yılları arasında Kıbrıs’ta sürgünde bulunan Namık Kemal ile yakın ilişki kurarak, ondan etkilenmiştir. Namık Kemal’in etkisini şiir ve düzyazılarında görmekteyiz. Kaytazzâde Mehmet Nazım, bu etki ile İstanbul’a giderek edebiyat çevrelerine kendisini kabul ettirmeye çalıştı.Recâîzâde Mahmut Ekrem’in sohbetlerinde sık sık bulundu, Ekrem Bey’in ölümüyle de 1914 yılında adaya döndü. Adaya döndükten sonra Kıbrıs Şer’iye Mahkemesi'ndeki görevini ölüm tarihi olan 1924 yılına kadar sürdürdü. Kaytazzâde Mehmet Nazım, Müftü Hilmi Efendi’den devralmış olduğu divan edebiyatı geleneğini devam ettirmiş ve bu alanda kaliteli şiirler yazmış bir şairimizdir. Dönemin gazetelerine bakıldığı zaman, edebî yazılarını ve pek çok şiirini görmek mümkündür. Divan edebiyatı geleneği yanında güncel konular da şiirlerinde işlenmiştir. Kurtuluş Savaşı yıllarında yazmış olduğu Neva-yı Zafer adlı şiirinde Mustafa Kemal’i övmüş ve ona bağlılığını dile getirmiştir. Kaytazzâde, Müftü Hasan Hilmi Efendi’den sonra divan şiiri tarzında şiirler yazan Kıbrıslı şairler arasında en güçlü şairlerden biri olarak kabul edilir. Şairin Kıbrıs’ta yayımlanan yerel gazetelerde çok sayıda gazel, şarkı, kıt’a vb. şiirleri yayımlanmıştır. ESERLERİ : Yadigâr-ı Muhabbet:Kıbrıs Türk Edebiyatı’nda bilinen ilk romandır. Roman,Zaman gazetesinde tefrika edilmeye başlandı ancak gazetenin kapanması üzerine bu kez Yeni Zaman gazetesinde (1893) tefrika edilmeye devam edilerek 39 bölümde tamamlanmıştır. 1894 yılında ise Kıbrıs gazetesi matbaasında kitap olarak yayımlandı. Konusu İstanbul’da geçer. Leyle-i Visal (Sevgiliye Kavuşulan Gece) : Yazarın yine Kıbrıs Gazetesi’nde 12 bölüm halinde tefrika edilen yarım kalmış ikinci bir romanıdır. Romanın konusu ise Sakız Adası’nda geçmektedir. Roman yarım kalmıştır. Safa Yahut Netice-i İptilâ : Konusunu, Abdülhamit’in baskıcı yönetiminden alan tiyatro eseridir. Ruh-ı Mecruh :(Yaralı Ruh):  Şairin, cönklerde kalmış olan şiirlerinin toplandığı eserdir. Bu şiirler, Harid Fedai ve Bekir Azgın tarafından Ruh-ı Mecruh-Şiirler adıyla 1993 yılında yayımlanmıştır.   Şiirlerinden Örnekler: NEVÂ-YI ZAFER / ZAFER ŞARKISI   Sabâhül-hayır erişdicânib-i feyyâz-ı kudretden Rehâ-yab oldu âlem leyle-i yeldâ-yızulmetden   Füsûn-kârânedârûlarlahabîbde olur sanma! Uyandı Ümmet-i merhume artık hâb-ı gafletden   Cihanda hayrileibkâ-yınâm etmekse maksûdun "Beni nev'in halâs et âteşînkayd-ı esâretden."   … Nesîm-i nev-bâhâr ile açıldı gonce-i maksûd Münevverdir bütün âfâk... nûr-i gâlibiyyetden   Mu'îni âdilin dünyada ashâb-ı sadâkatdir Doğar her lâhza envâr-ı füyûzathüsn-i niyyetden   Kemalin sa'yi meşkûr ola ya Rabb iki âlemde Odur bu milleti tahlîs eden kayd-ı esâretden     GAZEL-İ HAMASET / YİĞİTLİK GAZELİ Tutmuşuz sancağı biz, kâmet-i dilber yerine Koymuşuz ol mehi, bir şûh-i semenber yerine   Gün gelir, şu'le verir fark-ı mübâhâtımıza Geçer ol mâh-likâ mihr-i münevver yerine   İltica eylemişiz sayesine rağbet ile Koklarız dâmenini bir gül-i hoş-ter yerine   Öyle müştak o kadar beste-diliz biz ana kim O giderse gideriz bir dahi mahşer yerine   Ne de merdâne durur 'arsa-i heycâde bakın O mehabet bedel olmaz mı gazanfer yerine   O kadar teşne-lebiz, harb ü vegâye Nâzım Hûn-i düşmen içeriz, bâde-i ahmer yerine.       KAYNAKÇA Atun, Suna. Kıbrıs Türk Edebiyatı. SAMTAY VAKFI Yayınları:36. Lefkoşa, 2009. Atun,Suna. Kıbrıs Türk Kültürü Makaleler 1, 2. 2015. Batislam, H.Dilek. Kıbrıslı Şair Kaytazzade Mehmet Nazım Efendi’nin Mersiyeleri Üzerine Bir İnceleme. III.Uluslar arası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi, 13-17 Kasım 2000. Doğu Akdeniz Üniversitesi, Gazimağusa, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti. Fedai, Harid. Kıbrıs Türk Kültürü Bildiriler 1. Ankara, 2002. Dr.Hafız Cemal Lokmanhekim, Anı-Yaşantı, Türkçeye uyarlayan: Harid Fedai, Dr.Hafız Cemal Lokmanhekim ve eşi Sabiha Lokmanhekim Sağlık Vakfı Yayını, İstanbul, 2001. Kıbrıs Türk Edebiyatı.KKTC Eğitim Bakanlığı Yayınları. Kasım, 1989. Serdar, Gülgün. Şairlerimiz Şiirlerimiz. Lefkoşa, 2000. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi. Cilt 9. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1997. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/11515,kaytazzademehmednazimpdf.pdf?0