Osman Kavala hakkında AİHM'den ihlal kararı

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Gezi Parkı davasının tek tutuklu sanığı olan ve 770 gündür cezaevinde bulunan iş insanı Osman Kavala'nın başvurusu hakkında ihlal kararı verdi.

AİHM makul şüphe olmadan Kavala'nın siyasi sebeplerle tutuklanması ve AYM'nin başvuruyu makul bir sürede incelememesi nedeniyle kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkındaki AİHS madde 5/1, 5/4 ve 18'den ihlal bulup Kavala'nın derhal serbest bırakılmasına karar verdi. Mahkeme, Türk makamlarının Kavala'nın yakalanıp tutuklanmasına neden olan suçlamaları kanıtlayamadığı sonucuna vardı

Mahkeme'den karar hakkında yapılan açıklama şu şekilde:

"AİHM, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) Madde 5.1 (hürriyet ve güvenlik hakkı) ile Madde 5.4’ün (Meşru tutukluluk konusunda hızlı karara ulaşma hakkı) ihlal edildiğine oybirliğiyle karar vermiştir. 6’ya bir oyla da Madde 5.1’le birlikte değerlendirildiğinde Madde 18’in (Hakların kısıtlanması yolunun kısıtlılığı) de ihlal edildiğine ve muhatap devletin başvurucunun tutukluluğunu sona erdirmek için gereken bütün adımları atması, başvurucunun derhal salıverilmesini sağlaması gerektiğine karar vermiştir."

Osman Kavala 8 Haziran 2018'de AİHM'e yaptığı başvurusunda hakkındaki geçici tutukluluk kararının ve bu kararın uzatılmasının AİHS'nin emniyet ve güvenlik haklarıyla ilgili 5’inci maddesine aykırı olduğunu savunulmuştu.

"Çıkarılan zorluklar" nedeniyle hakkındaki geçici tutukluluk ve tutukluluğun devamı kararlarına itiraz edememiş olması ve Anayasa Mahkemesi önündeki sürecin uzunluğunun da AİHS'nin aynı maddesine aykırı olduğu belirtilen başvuruda, ayrıca Kavala hakkındaki tutukluluk kararının siyasi nedenlerden ötürü verildiğini, bu durumun AİHS'nin 18'inci maddesine aykırı olduğunu ileri sürülmüştü.

Mahkeme, Demirtaş'tan sonra Türkiye hakkında 18. maddeden ikinci ihlal kararını vermiş oldu. AİHM, Kavala hakkında 18. maddeden ihlal kararını altıya bir oyla aldı.

Madde 5. Özgürlük ve güvenlik hakkı
1. Herkes özgürlük ve güvenlik hakkına sahiptir. Aşağıda
belirtilen haller dışında ve yasanın öngördüğü usule uygun
olmadan hiç kimse özgürlüğünden yoksun bırakılamaz:

a) Kişinin, yetkili bir mahkeme tarafından verilmiş mahkumiyet
kararı sonrasında yasaya uygun olarak tutulması;

b) Kişinin, bir mahkeme tarafından yasaya uygun olarak
verilen bir karara uymaması sebebiyle veya yasanın
öngördüğü bir yükümlülüğün uygulanmasını sağlamak
amacıyla yasaya uygun olarak yakalanması veya tutulması;

c) Kişinin bir suç işlediğinden şüphelenmek için inandırıcı
sebeplerin bulunduğu veya suç işlemesine ya da
suçu işledikten sonra kaçmasına engel olma zorunluluğu
kanaatini doğuran makul gerekçelerin varlığı halinde,
yetkili adli merci önüne çıkarılmak üzere yakalanması ve
tutulması;

d) Bir küçüğün gözetim altında eğitimi için usulüne uygun
olarak verilmiş bir karar gereği tutulması veya yetkili
merci önüne çıkarılmak üzere yasaya uygun olarak tutulması;

e) Bulaşıcı hastalıkların yayılmasını engellemek amacıyla,
hastalığı yayabilecek kişlerin, akıl hastalarının, alkol
veya uyuşturucu madde bağımlılarının veya serserilerin
yasaya uygun olarak tutulması;

f) Kişinin, usulüne aykırı surette ülke topraklarına girmekten
alıkonması veya hakkında derdest bir sınır dışı
ya da iade işleminin olması nedeniyle yasaya uygun olarak
yakalanması veya tutulması;

4. Yakalama veya tutulma yoluyla özgürlüğünden yoksun
kılınan herkes, tutulma işleminin yasaya uygunluğu hakkında
kısa bir süre içinde karar verilmesi ve, eğer tutulma yasaya
aykırı ise, serbest bırakılması için bir mahkemeye başvurma
hakkına sahiptir.

Madde 18. Haklara getirilecek kısıtlanmaların sınırlanması
Anılan hak ve özgürlüklere bu Sözleşme hükümleri ile izin
verilen kısıtlamalar öngörüldükleri amaç dışında uygulanamaz

AYM: AİHM kararları bağlayıcıdır

Anayasa Mahkemesi, AHİM kararlarının Türk yargısındaki bağlayıcılığına ilişkin şu değerlendirmeyi yapmıştı:

"Mahkemenin kesin nitelikteki bütün kararları ilgili olduğu devlet açısından bağlayıcıdır. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Mahkeme kararlarının uygulanmasından sorumludur. Dostane çözüm kararlarının infazı da bu kapsamdadır. Bakanlar Komitesi, Sözleşme’nin ihlalinin tespit edildiği konuda ilgili devletin kararın infazı için gerekli genel veya özel tedbirleri alıp almadığını denetler. Öte yandan 14 no.lu Protokol 46. maddeyi değiştirerek uygulama aşamasına ilişkin iki yeni usul kabul etmiştir: Bakanlar Komitesinin Mahkemeden kararın anlamını belirginleştirilmesini ve ilgili devletin kararı doğru bir şekilde infaz edip etmediğini değerlendirmesini talep edebilmesi."