MESUDE DEMİR /Diken.com.tr
Yıllarca dürtü kontrol bozukluğu olarak değerlendirilen kumar bağımlılığı, 2013’te Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından bağımlılık kategorisine dahil edildi. Bu davranışsal bağımlılıklardan biri. Yani kumarla vücuda herhangi bir madde alınmıyor. Ancak kumar beyinde (ödül sisteminde) kokaine benzer etki yapıyor.
İstanbul’da yapılan Kumar Bağımlılığı Sempozyumu’nun konuşmacılarından biri de KKTC’de bağımlılık üzerine çalışan Prof. Dr. Çakıcı’ydı. Çakıcı ile hem kumarhanelerin ülkesindeki etkilerini hem de kumar bağımlılığını konuştuk.
KKTC bağımlılık sıklığının en yüksek olduğu yerlerden
Türkiye’de 1998’de kapanan kumarhanelerin kısa zamanda yeni adreslerinden biri KKTC oldu. Bugün KKTC’de yaklaşık 35 kumarhane var.
KKTC’de tek patlayan kumarhanelerin sayısı olmadı. Adada yaşayanlarda kumar bağımlılığı da her geçen gün artıyor.
Zaman zaman Türkiye’de kumarhanelerin tekrar açılması gerektiğini dile getirenler var. KKTC örneği, gerekli önlemlerin alınmaması ya da alınmak istenmemesi halinde gelişebilecek sorunları gösteriyor.
Çakıcı ve ekibi, KKTC ilk kez 2007’de kumar bağımlılığının sıklığını araştırmış. Bu ilk çalışmada yüzde 2.2 sıklık saptanmış. Aralıklarla yapılan çalışmalar bağımlılık sıklığındaki artışı açıkça ortaya koymuş. İkinci çalışmada yüzde 3.4, üçüncüde yüzde 3.8, sonuncusunda ise sıklığın yüzde 4.6’ya ulaştığı görülmüş. Bu yüksek bir oran.
Çakıcı, “KKTC’deki kumarhanelere Türkiye, İsrail, Rum kesiminden kumar oynamaya geliyorlar. Ancak az önce anlattığım sıklık bizdeki. Dünyada bizi geçen üç yer var. Porto Rikolular, Kuzey Dakota’daki Kızılderililer, Yeni Zelanda yerlileri Maoriler.”
Las Vegas modeli ‘casino’larda her şey kumar için
Çakıcı bunun sürpriz olmadığını söyledi. Çünkü kumarhaneler, kumar oynanmasını teşvik etmek için her önlemi alıyor. KKTC’deki kumarhaneler, Las Vegas modeli yapılandı. Büyük çoğunluğu tatil otelleri/köyleri. Kumar oynayanlara otel odaları ücretsiz. Kumarhanelerinde saat yok. Salonları geniş, rahat, parlak ışıklı. Yemekhane içeride. İçki, sigara vs. bol. Türkiye’nin sahnesi en yüksek bütçeli sanatçıları o otellerde konserler veriyor. Bazıları bizzat oynuyor. Belki de konser borçlanıyor… Aynı paketin içinde eskortlar var. KKTC’liler bu kumarhanelerde çalışmak istemese de kumar oynayarak bağımlılık geliştirenler de az değil.
Kıbrıs’taki kumarhanelerin tamamen kontrolsüz olduğunu söyleyen Çakıcı şunları anlattı: “Kıbrıs zaten kumarı seviyordu. Bizim orada horoz dövüşleri, spor kulüplerinde kağıt oyunları çok vardı. Kıbrıslı Türkler 50’li yıllarda kumar oynanan kulüp benzeri yerler açmışlardı. Casinolar (kumarhaneler) gelince bir patlama yaşadık. Yasak olsa da Kıbrıslılar da çok rahat giriyor. Göstermelik polis baskınları var, dostlar alışverişte görsün! Etkin denetim yok. Literatürden de biliyoruz, göstermelik yasak merak uyandırır. Göstermelik yasak kumar oynayışını artırır. Oysa ki devlet tedbirler alabilir. Hollanda’daki gibi belli bir noktada oyuncu durdurulabilir, oynanmasına izin verilmeyebilir. Kıbrıs’ta kumarhaneler gelen paranın yüzde 95’ini kendine bırakıyor. Oysa yüzde 50’sini oyunculara dağıtabilmeli.”
Türkiye’yi kontrolsüz buluyorum
Çakıcı, tıp ve uzmanlık eğitimini İstanbul’da aldıktan sonra ülkesine dönmüş. Türkiye’deki kumar ortamını da bilen ve kumar açısından kontrolsüz bulan Çakıcı şu uyarıları yaptı: “Online kumarın durdurulması lazım. Kaçak oynanıyor. Ganyan bayileri vs. masum görülmemeli. Bunlar da kumar. Kumar turizmi ve bahsin spora yansıdığını görüyorum. Hatta sporu ele geçirdi. Bu ele geçirmenin Türkiye’de de olduğunu düşünüyorum.”
Malum Kıbrıs bir eğitim adası. Türkiye’den de çok sayıda genç üniversite eğitimi için oradaki üniversitelere gidiyor. Öğrencilerin de kumarhanelere gittiğini belirten Çakıcı, “Bunun bir engeli yok şu anda. Kumar bağımlılığı bu öğrencilerde de gelişiyor” dedi.
‘Kumar oynatıcılar büyük bir güç’
Çakıcı, KKTC’de Toplumcu Demokrasi Partisi’nin genel başkanlığı ve milletvekilliğini yapmış. Mafyayla ilişkili kumarhaneleri kapatmak, kumar önleme programları hazırlamak, denetlemek, vergilendirmek için çalışılması gerektiğini dile getirmiş: “Kumar turizmi korunma ihtiyacı hissetti. Yaşayabilmek için karşımızdaki partilere inanılmaz ekonomik desteklerde bulundular.”
Kumar oynatıcıları büyük bir güç. Siyaseti de ele geçirdiklerini hatırlatan Çakıcı, şöyle devam etti: “Seçim kampanyalarına bunlardan fazla para döken yoktur. Hele Kıbrıs gibi yerlerde açık söyleyeyim baş etmemiz mümkün değil. Ben kendimi bu açıdan yenilmiş sayarım. Casino turizmi ve endüstrisi Kıbrıs’ta kazanmıştır. Kumar on-line ile büyüyor hatta patladı da. Pandemi olarak geliyor. O yüzden bağımlılar çoğaldı.”
Seks bağımlılığıyla, kumar bağımlılığı çok benziyor
Gelelim kumar bağımlılığıyla ilgili diğer önemli ve ilginç bulgulara…
Seks ve kumar bağımlılıklarının her ikisi de davranışsal bozukluk. Çocukluktaki ihmal ve istismar gelişmelerinde etkili. İkisi endişe verici olayları, huzursuzluğu, sıkıntıları bastırmak için kullanılabiliyor. Oyun, fantaziler, çılgınlık, aletle ve partnerle oynanır, kazanma arzusu (sekste partneri kazanma) yine ikisinde de var. Risk alma ve sansasyon arayışı, heyecan, eğlence, kompulsif davranışlar, sevdiklerine zarar verme diğer ortak özellikleri. Çakıcı her ikisinin de çapraz bağımlılık için elverişli olduğunu söyledi: “Kumar bağımlılarıyla yapılan bir çalışmada, yüzde 70’inde gelişigüzel ve düzensiz cinsel ilişki olduğu saptandı. İki bağımlılık birbirinin yerine de geçebiliyor.”
Kumarhanelerin konuklarına yaptığı paket programlarda eskortların yer alması tesadüf değil. Çakıcı şöyle anlattı: “Eskort çağrılarak son oyun odada oynanıyor. Kumarla seksin çok önemli tezahürü. Çok fazla gece kulübümüz var. Kumarhanelere hizmet ederler ve hepsi hafta sonu boştur. Çünkü kumarhanelere geçilir. Kumar, seks birbiriyle iç içe geçen aktiviteler. Herkes bunu bilir. Devlet buna göz yumar. Polis yakından bilir.”
Kumar kanseri
Kumar bağımlılığı erkeklerde daha sık. Kadınlar daha çok stratejik olmayan oyunları oynuyor. Erkekler kompleks oyunları tercih ediyor. Çakıcı, bağımlıların hezeyanlar da geliştirebildiğini anlattı: “Örneğin rulet oynayan ‘artık sayının geleceğini hissediyor ve biliyorum’ diyor. O kadar bilişsel bir değişime uğrayabiliyorlar ki ‘bu defa gideceğim ve paramı kurtaracağım’ diye düşünüyorlar. Bir daha, bir daha kaybediyorlar. Borca gidiyorlar, her şeylerini kaybediyorlar. Sonra intihar düşüncesiyle geliyorlar. Aslında buna ‘kumar kanseri’ demek lazım. Hem bağımlıyı yiyor hem çevresini hem geleceğini, hem çocuğunu, hem birikimleri…”
Çocukluktaki travmalar erişkinlikte bağımlılığa zemin hazırlıyor
Çocukluk çağı travmalarının ergenlikte ve yetişkinlikte sorunlu ve patolojik kumar oynama olasılığını artırdığı biliniyor. Bunlar duygularını dengeleyebilmek, acı veren kötü deneyimleri düzenlemek adına kumara yönelebiliyor. Daha sonra da bağımlılığa dönüşüyor. Çakıcı kumar bağımlılığı gelişmesinde ihmalin istismardan da etkili olduğunu söyledi. Kumar bağımlılarıyla yaptıkları bir çalışmada ihmale uğrayanların, istismara uğrayanlardan üç kat fazla olduğunu bulmuşlar.
Diğer yandan ihmal edilenler daha çok ‘gündüz düşü’ kuruyor. Gündüz düşleri kumar bağımlılarında sık görülen davranışlardan. Çocukluk çağındaki ihmal ve istismarın acı verici duygusal sonuçlarıyla, gündüz düşü kurarak baş etmeye çabalıyorlar.
Erken yaşta kötü deneyim yaşayanlarda bağımlılık riski daha da yüksek
Bir çalışmada sorunlu kumarbazların sosyal kumarbazlara göre daha yüksek düzeyde çocukluk çağı travmatik deneyimleri olduğu bulunmuş. Sorunlu ve patolojik kumar oynayanlarda duygusal ve fiziksel ihmal en sık görülen çocukluk çağı travması. Çocukluk çağı travmatik deneyime maruz kalınan olayların sayısı arttıkça kumar sorunu geliştirme riskinin de arttığı görülmüş. Kumar oynama bozukluğuyla en güçlü ilişki ise cinsel istismar arasında saptanmış.
Yapılan kesitsel araştırmalar erken dönem olumsuz deneyimlerin kumar oynama bozukluğu için önemli bir risk faktörü olduğunu gösteriyor. Travma sonrası stres bozukluğu geliştirmeyenlerde dahi çocukluk çağı travmalarının tüm alt türleriyle kumar sorunları ilişkilendiriliyor.
Kazanmaya yaklaşmak daha heyecanlı olabiliyor
Kazanmaya çok yaklaştığı ancak kaybettiği anlarda oyuncu neredeyse kazanacağına inanabiliyor. Bu kazanca yakın kayıp hissi daha da fazla kumar oynamasına neden olabiliyor. Çünkü ‘kazanca yakın kayıp’ bazen kazanmaktan bile fazla heyecan ve zevk verebiliyor. Çakıcı bu durumda oyuncuların kendilerini kaybeden değil, ‘kazanmanın eşiğinden dönmüş’ hissettiğini söyledi: “Kumar özel bir başarısızlık türü. Ama kazanma hissi veren bir başarısızlık. O kadar çok kazanma hisleri var ki üzülmezler. ‘Tam kazanıyordum’ hissi heyecan veriyor. Kişi aslında kaybettiğini düşünmüyor. Kazanmaktan, eşiğinden geri dönüyor hissediyor. Beyin görüntüleme yöntemleriyle de kazanca yakın kayıp hislerinin, kazanç hislerine benzerliği ortaya kondu.”
Prof. Dr. Mehmet Çakıcı kimdir?
Lefkoşa’da doğdu. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’nde psikiyatri İhtisası, arkasından Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü’nde Adli Tıp Doktorası yaptı. KKTC’de Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı’nda (GKK) askerlik yükümlülüğünü yerine getirdiği esnada Askerde Psikiyatrik Tedavi ve Psikolojik Danışmanlık Merkezi’ni kurdu ve intiharların önlenmesinde yaptığı çalışmalar nedeniyle GKK takdir Belgesi ile ödüllendirildi. Yakın Doğu Üniversitesi Psikoloji Bölüm Başkanlığı yaptı. LEPİM Lefkoşa Psikiyatri Merkezi’ni kurdu. KKTC’deki yatılı ilk madde bağımlılığı merkezi Pembe Köşk Madde Bağımlılığı Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi’ni kurdu. Kıbrıs Ruh Sağlığı Enstitüsü’nü kurdu. 2001’de Psikiyatri doçenti ve 2013’de adli bilimler profesörü oldu. KKTC’de 3 dönem Lefkoşa Milletvekilliği, Kıbrıs Türk Ruh Sağlığı Derneği Başkanlığı, Kıbrıs Türk Tabipler Birliği Genel Sekreterliği, Özel Hekimler Birliği Asbaşkanlığı görevlerinde bulundu. 100’ün üzerinde bilimsel makale ve bildiri yanında, 10 kitabı var. Halen Yakın Doğu Üniversitesi Psikoloji Bölüm Başkanlığı, Kıbrıs Ruh Sağlığı Enstitüsü Direktörlüğü ve Lefkoşa Psikiyatri Merkezi’nde psikiyatrist olarak görev yapıyor.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.