ABD'nin Rusya ile iş yapan finans şirketlerine yaptırım tehdidi, Türk-Rus ticaretini sert vurdu. Konuya vakıf kaynaklara göre, bu durum hem ithal petrol hem de Türk ihracatına yönelik bazı ödemeleri aksattı veya yavaşlattı.
Kaynaklara göre, ABD'nin aralık ayındaki söz konusu talimatı doğrudan enerjiyi hedef almasa da Ankara'nın Rus ham petrolü için yaptığı bazı ödemeleri ve Rusya'nın geniş çerçevede Türk ihracatı için yaptığı ödemeleri karmaşık hale getirdi.
Ancak başkanlık yarışında yeniden seçilmeyi uman Joe Biden, özellikle seçim kampanyası sürecinde ABD'de benzin fiyatlarında bir artışa neden olmamak ve küresel petrol akışını da kesmemek için sadece Kremlin'in finansmanını hedef almaya odaklanıyor.
Başkan Biden böylece, Moskova'nın gelirlerini kısıp Ukrayna'daki savaşı finanse etmesini imkansız hale getirmeyi ve bu yolla Kremlin'e baskı yapmayı amaçlıyor.
Benzer durumlar Hindistan, Çin ve BAE ile de yaşanıyor
Petrol tüccarları, Türkiye'nin şu anda karşı karşıya olduğu benzer ödeme sorunlarının, Rusya'nın Hindistan'a yaptığı petrol sevkiyatını aksattığı ve Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin'e yaptığı sevkiyatı da karmaşık hale getirdiğini ifade ediyor.
Rusya, Kasım 2023'e kadarki 11 aylık dönemde güney komşusu Türkiye'ye 8,9 milyon metrik ton ham petrol ve 9,4 milyon ton dizel tedarik etti.
Ayrıca Rusya, NATO üyesi Türkiye'nin en büyük ham petrol ve dizel ihracatçısı konumunda.
Rus petrol ihracatçıları üç haftadır Türkiye'den ödeme alamadı
Konuya vakıf dört kaynak, ortaya çıkan ödeme sorunlarının Türk bankalarının işlerini gözden geçirmesi ve Rus müşterilerle uyumluluğu sıkılaştırmasından kaynaklandığını söyledi.
Petrol endüstrisinden iki kaynak ise, durumun Türkiye'nin ham petrol tedarikini aksatmadığı, sadece az sayıda kargoyu geciktirdiğini dile getirdi.
Rus petrol şirketinden bir kaynak da, Rus petrol ihracatçılarının iki, üç haftadır Türkiye'den ödeme alamadıklarını aktardı.
Ödemeler meselesine aşina bir Türk kaynak, "Özellikle aralık sonundaki yeni yaptırımlar (tehdidi) sonrası Rusya'ya bazı enerji ödemelerini yapmak zorlaştı ve bazı ödemeler de aksadı. Başlangıçta anlaşılan yöntem değiştirilmek zorunda kaldı veya ödeme ertelenmek zorunda kaldı, ancak sevkiyat devam etti. Kargo bazında da sorunlar yaşanabilir." diye konuştu.
Ödeme sorunu aralık ayından sonra başladı
Türk sanayi ve finans sektörü kaynakları, hassas konularla ilgili konuşma yetkileri olmadığı için isimlerinin gizli kalması koşuluyla ödeme ve ticaretteki aksamaları değerlendirdi.
Yetkililere göre 'ödeme sorunları aralık ayından sonra başladı. Odak noktası petrol ithalatı değil ama tedirgin edici bir süreç. Keza günlük işleyişi de etkilemedi ama her an bir sorun çıkabileceği' izlenimi veriyor.
Türk Hazine Bakanlığı konuya dair yorum yapmadı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) da yorum talebine yanıt vermedi.
Ankara, Rusya'nın iki yıl önce başlattığı Ukrayna işgalini eleştirse de Batı'nın, Moskova'ya yönelik yaptırımlarına karşı çıkıyor. Ayrıca Ankara her iki ülke ile de diplomatik ilişkilerini devam ettirmeyi başaran birkaç ülkeden birisi.
Ankara, yaptırımların Türk topraklarında delinmeyeceğini belirtse de Washington geçen yıl Rusya'nın savaşta kullanabileceği çift kullanımlı malların geçişini durdurmak için baskılarını arttırdı. Bu bağlamda Türk bankaları ile Türk şirketlerinin ikincil ABD yaptırımlarından etkilenebileceği uyarısında bulundu.
"Türk bankaları aşırı titiz davranıyor"
Rus-Türk ödemelerindeki kesinti, Biden'ın 22 Aralık'ta Rusya'nın yaptırımları delmesine yardımcı olan firmaları ABD finans sistemine erişimlerini kaybetme riskiyle tehdit eden kararnameyi imzalamasıyla başladı.
Kararnamede, ABD yaptırımlarının hedefinde olanlarla iş yapan finans kuruluşlarının da mercek altında olduğu belirtildi.
Kremlin, 1 Şubat'ta ABD'nin "agresif" baskısı nedeniyle Türk bankalarının Rus müşterilerine yönelik kuralları sıkılaştırdığının farkında olduğunu ve çözüm bulmak için Türkiye ile birlikte çalışıldığı açıklamasında bulundu.
Rusya Merkez Bankası Başkanı Elvira Nabiullina, dış ticaret işlemlerinde yerleşim ve lojistik ile ilgili ek zorluklar da olduğunu dile getirdi.
Bir Türk bankacı, bankaların yaptırımlarla ilgili "son derece titiz" prosedürler yürüttüğünü ve uyum departmanlarının tüm işlemleri yakından incelediğini söyledi.
Bir başka bankacı ise "Bu konu çok hassas ve bankaların uyum departmanları bu konunun üzerinde duruyor" diye konuştu.
ABD: Türkiye'nin tutumundan memnuniyet duyuyoruz
ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan üst düzey bir yetkili, Reuters'a verdiği bir demeçte, Türk bankalarının mevcut işlerini gözden geçirdiğini ve Rus müşterilerine yönelik uyum programlarını sıkılaştırdığı yönündeki haberlerin kendilerini memnun ettiğini söyledi.
Yetkili, şöyle devam etti:
"Başkan'ın 22 Aralık'taki Rusya yaptırım kararnamesine yönelik düzenlemesi, daha önce belirttiğimiz şeyi teyit etti: yabancı finans kurumları, Rusya'nın askeri faaliyetlerine yarar sağlayan ya da tedbirlerimizi aşmaya olanak sağlayan işlemleri gerçekleştirmemelerinden sorumlu oldukları. Geçen yıl Türk ortaklarımızla kapsamlı görüşmeler yaptık. Ocak ayı ticaret verileri elimize ulaştığında bunları analiz edeceğiz. Bu görüşmeleri sürdürmeyi sabırsızlıkla bekliyoruz."
Türkiye'nin ithalat ve ihracat verileri düşüşte
İlk verilere göre Türkiye'nin Rusya'ya ihracatı ocak ayında yıllık yüzde 39 düşüşle 631 milyon dolara geriledi. Geçen yıl yüzde 16,9 artışla 10,9 milyar dolara yükselmişti.
Rusya'dan ithalat ocak ayında yüzde 20,2 düşüşle 4 milyar dolara gerilerken, 2023 yılında yüzde 22,5 düşüşle 45,6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmişti.
Rusya'dan ham petrol ithalatı 2022'de iki kattan fazla artarak 12 milyon tona yükseldi.
Ocak-Kasım 2023 döneminde Türkiye'ye 8,9 milyon ton petrol tedarik eden Rusya, bir önceki yıla kıyasla yüzde 20'lik bir düşüş yaşamış olsa da savaş öncesi ortalamanın üzerinde seyretmeye devam etti.
Kaynaklar, etkinin çoğunun petrol dışı ticaret üzerinde olduğunu kaydediyor.
Konuya dair açıklama yapan bir kaynak, "Özellikle makine ihracatı, askeri teçhizatla olan benzerliği nedeniyle durdu. Asıl sorun Türkiye'nin yapması gereken ödemede değil, alacağı ödemede ortaya çıkıyor. Bu da Türk bankalarının yaptırımlara karşı ne kadar tereddütlü olduğunu gösteriyor." ifadelerini kullandı.