Araştırmalara göre ülkemizde antidepresan kullanımı çok yaygın. Üstelik bu ilaçlar genellikle doktora danışılmadan tüketiliyor. ‘‘Oysa depresyon tedavisi kişiye özeldir'' diyen Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Sibel Mercan, gelişigüzel antidepresan kullanımının yol açabileceği sorunları şöyle anlattı:
KADINLAR DEPRESYONA DAHA YATKIN
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre depresyon en fazla işlev yitimine yol açan ilk beş hastalık arasında yer almaktadır. Yapılan araştırmalarda yaşam boyu depresyon görülme oranı kadınlarda yüzde10-26 erkeklerde ise yüzde 3-12 olarak rapor edilmektedir. Birçok kişi hastalığı doktora başvurmadan, ilaç kullanmadan atlatmaya çalışmakta ve bu nedenle eşlik eden hastalıklarda ve intihar oranlarında artış dikkati çekmektedir. Tedavi edilmeyen depresyonun kendiliğinden ortadan kalkması için 6-24 ay geçmesi gerekir. Hastaların yüzde 10'unda ise bu süre daha uzundur. Hastaların büyük kısmı da bedensel yakınmalarla psikiyatri dışı hekimlere başvurmakta ya da etrafındaki kişilerin ya da eczane çalışanlarının önerisiyle yeterli psikiyatrik değerlendirme yapılmadan antidepresan kullanmaya başlamaktadır. Yapılan araştırmalarda serotonerjik antidepresanların psikiyatristler reçete etmeden kullanılma oranı yüzde 92'dir.
Bir iki kutu kullanıp kesmenin bir faydası olmaz
Mutluluk hormonu (serotonin) salgılatıyor düşüncesiyle başlanan antidepresanların yeterli değerlendirme yapılmadan kullanılması bazı sakıncaları da beraberinde getirir. İlaçlar düşünüldüğü gibi mutluluk vermez, mutsuzluğu ortadan kaldırır ancak normal duygu durumu değiştirmez. Bu ilaçların etkisinin ortaya çıkması belli bir dozda ve belli bir süre kullanımı ile görülür. Nasıl kullanılacağına doktorla görüşerek karar vermek gerekir. İlacı başlamadan önce uygun endikasyon olup olmadığının değerlendirilmesi önemlidir. Çünkü bu ilaçlar uzun süre kullanılması gereken gruptadır. Bir iki kutu kullanıp kesmenin hastaya faydası olmayacağı gibi hastalığın süregenleşmesi ve işlev bozukluğunun devam etmesi ya da intihar riskinin artması gibi sorunları da beraberinde getireceğinden bundan
kaçınmak gerekir.
Depresyonun nedeni başka hastalıklar da olabilir
Antidepresanların yeterli değerlendirme yapılmadan alınması durumunda başka hastalıkların zamanında teşhis edilmesi de zorlaşır. Ateşi olan hastaya ateş düşürücü verip nedenini araştırmamak nasıl uzun vadede başka sorunlar ortaya çıkarırsa yeterince değerlendirme yapmadan bu ilaçları almak da önemli bazı tanıların atlanmasına yol açar. Depresyon, birçok hastalığı taklit ettiği gibi depresyon gibi gelen ama altından ciddi bedensel hastalıkları çıkan hastalara da sıklıkla rastlanmaktadır. Hormonal düzensizlik, kansızlık ya da bazı tümörler depresyonla gelebilmektedir. Yine benzer şekilde diğer hastalıkların tedavisinde kullanılan bazı tansiyon ilaçları, hormonlar, antibiyotikler ve alkol vb. depresyona yol açabilir. Altta yatan başka hastalık olması durumunda bu hastalığa müdahale edilmediğinde kullanılan depresyon ilaçlarına yanıt da düşük olmaktadır.
Önemli sorunlar yaşanabilir
Bütün bunlardan öte antidepresan başlandıktan sonra yeterli takip yapılmaması ilaca bağlı ortaya çıkabilecek başka bazı önemli sorunların da gözden kaçmasına yol açabilir. İlaca bağlı özellikle yaşlı hastalarda gördüğümüz sodyum düşmesi hayati risk doğurabilmektedir. Genetik yatkın kişilerde antidepresanlar ailede var olan ancak o zamana kadar klinik bulgu vermeyen mani ya da hipomani gibi tabloların ortaya çıkmasına yol açabilir. İlaçların güvenlik aralığı geniş olmakla birlikte başta şeker metabolizmasını bozma ya da kalp ritmini etkileme gibi bazı yan etkileri olabilir. Özetle kullanırken hastanın genel tıbbi durumunu gözden geçirmek ve kişiye uygun tedavi planı yapmak ve ilaç seçmek uzun vadede olası yan etkileri önlemek açısından önemlidir. Bütün bu nedenlerle yetkin olmayan kişiler tarafından önerilen antidepresan kullanımından kaçınmak gerekir.