ABD ve Kanada'nın banknotlarında kadın portrelerine yer vermeleri isteniyor. İngiltere'de bu konudaki yürütülen kampanya sonucunda İngiltere Merkez Bankası, 10 sterlinlik banknotlarda romancı Jane Austen'ın resmine yer verilmesine ikna edilmişti.
Peki ama, her ülkede sadece tek bir banknota ünlü bir kadının resminin konması yeterli mi?
Amerikan banknotlarında ülkenin kurucularının ve eski başkanların portreleri yer alır. Çin banknotlarında Mao Zedong'un, Hint banknotlarında Mahatma Gandi'nin resimleri bulunuyor ama bu ülkelerin hiçbirinde herhangi bir kadın portresi yer almaz.
Diğer birçok ülkenin paralarında tek tük kadın portresine rastlansa da, genellikle erkek portreleri kullanılıyor.
20 dolarlık banknotlarda kadın portresine yer verilmesi için kampanya yürüten grubun yöneticisi Susan Ades Stone, "ABD dünyaya bizim de kadınların yaptıkları katkıların farkında olduğumuzu ve değer verdiğimizi göstermeli. Para, hakkımızda mesaj veren, toplum olarak neyi yansıttığımızı gösteren bir şeydir. Cinsiyet eşitliği ve çeşitlilik savunuculuğu yapıyorsak, dediklerimizi yapalım." diyor.
20 dolarlık banknotlara kadın portresi konulması için kampanya yürüten grup, tarihi önem taşıyan 15 kadın liderden hangisinin banknotlarda yer almasının istendiği konusunda internet anketi düzenledi.
Adaylar arasında yurttaş hakları savunucusu Rosa Parks, doğum kontrolü öncüsü Margaret Sanger, kadınlara oy kullanma hakkı verilmesini savunan Susan B. Anthony ve kölelikten kaçarak başka köleleri de özgürleştirme hareketine öncülük eden Harriet Tubman bulunuyor.
İlk turda 200 bini aşkın kişi oy kullandı. Birkaç hafta sürecek ikinci tur oylama halen devam ediyor. Son oylama da tamamlanınca, grup seçilen lider kadının portresinin Andrew Jackson'ın yerini alması için Başkan Obama'ya dilekçe verecek.
Batıya doğru uzanan "Gözyaşı Yolu"nda Amerika'nın binlerce yerlisi iklim koşulları, açlık ve hastalıklar yüzünden can vermişti. Özellikle 20 dolarlık banknotların değiştirilmesi isteği, eski başkan Jackson'ın tartışmalı tarihi mirasından kaynaklanıyor.
Kanada: Casgrain'in yerine buzkıran resmi
Bu arada Kanada'da 54 binden fazla kişi banknotlara bir kadın portresi konması için dilekçe imzaladı. Kanada Doları'ndaki tek kadın portresi olan reformcu politikacı ve feminist Therese Casgrain'in resminin yerini, 2011 yılında, bir buz kırıcı gemi resmi almıştı.
İngiltere'de de 2013 yılında, 5 sterlinlik banknotlarda sosyal reformcu ve hayırsever Elizabeth Fry'ın yerine Winston Churchill'in portresinin konulacağının açıklanması üzerine, 36 binden fazla kişinin imzaladığı dilekçeyle, İngiltere Merkez Bankası, 10 sterlinlik banknotlara 2017 yılında romancı Jane Austen'ın portresinin konulması için ikna edilmişti.
Birleşik Krallık ve Kanada'da banknotların üzerinde Kraliçe'nin portresi yer alıyor ama eleştirel çevreler, Kraliçe'nin elde ettiği başarılardan ziyade bir hükümdar sıfatıyla yer alması yüzünden talepleri karşılamadığını söylüyor. Ve bir de Kraliçe'nin yerini bir Kral'ın alacağına dikkat çekiliyor.
İngiltere'deki dilekçe başarılı sonuç verdiyse de, ABD, Kanada ve İngiltere'deki kampanyalar, sadece tek bir banknota kadın portresinin konulmasına odaklandı.
Ama bu yeterli mi?
Nüfusun yapısını daha iyi yansıtmak için para birimlerindeki portrelerin yarısı kadınlara ait olmamalı mı?
İsveç işte bunu yaptı. İsveç Merkez Bankası (Riksbank) Genel Kurulu Başkanı Susanne Eberstein, "Banknotlarda kadın ve erkek portrelerine eşit sayıda yer vermemizin büyük önem taşıdığını düşündük. Bu hedeflerimizden biriydi. Doğal birşeydi." diyor.
İsveç banknotlarının üçünde kadınlar resmediliyor. Ama bunlardan biri, İsveç'in simgesi Moder Svea (Svea Ana)'nın resmi.
2015 ve 2016'da dolaşıma girecek yeni İsveç banknotlarında üç erkeğin yanı sıra sinema oyuncusu Greta Garbo, "Uzun Çoraplı Pippi" kitabının yazarı Astrid Lindgren ve opera sanatçısı Birgit Nilsson'un portreleri yer alacak.
Ülkeler daha banknotlarda kadın-erkek eşitliği için kampanya yürütürken, kimi çevreler para birimlerinin nüfusların etnik yapısını ve çeşitliliğini de yansıtmasını talep etmeye başladı.
Amerikan nüfusunun birçok ırktan oluştuğu, yüzde 13'ünün siyah, yüzde 17'sinin İspanyol/Latin kökenli olduğuna, oysa Amerikan dolarlarında sadece beyaz liderlerin yer aldığına işaret ediliyor.
Tartışmalı tarihi figürlere bir diğer seçenek ise, çok geniş bir coğrafyada yaşayan değişik ulusları temsil eden Euro banknotları gibi, sadece pencereler, ünlü yapıların girişleri ve köprülerden esinlenilerek hazırlanmış resimlere yer verilmesi.
Danimarka da kısa süre önce insanlardan ziyade, köprü ve tarih öncesi objeleri resmeden banknotlar çıkardı.
Öne çıkan insan portrelerinin şu ya da bu şekilde tartışmaya yol açmasına karşılık, manzara veya bina resimleri arasında seçim yapmak daha kolay.
Eberstein ise, genellikle Wagner operalarında rol alan ve dünya çapında ün kazanan Nilsson'un, o dönemde İsveç'in en iyi temsilcilerinden biri olduğunu vurguluyor.
(BBC)