KIRAN KIRANA AÇIK ARTIRMA USULÜYLE AŞI SATIŞI YAŞANIYOR'
"-Sanırsın ki Dünya Kupası maçları oynanıyor. Almanya mı, İngiltere mi, Rusya mı, Çin mi, Amerika mı kupayı kaldıracak? Kimisi çıkıp “Benim aşım yüzde 92 korur” diyor, diğeri “Benimkisi yüzde 94,5 koruyor” deyince, karar değiştirip “Yok aslında yüzde 92 değil, yüzde 95 koruyor” açıklaması yapıyor. Bir diğeri önce yüzde 70 koruyor deyip, hemen ardından “Düşük dozda yüzde 90 koruyor” açıklaması yapıyor.
-Adeta kıran kırana açık artırma usulü bir satış yaşanıyor. Çok şaşırtıcı değil, pazar büyük. Dünyada 8 milyarı aşkın insan aşıyı bekliyor.
-“Hangi aşıyı yaptıralım?” sorusuna yanıt aranırken aşılardan çok, Çin, Rusya, Oxfort Üniversitesi, AstraZeneca, Pfizer, Biontech, Moderna, Johnson and Jonhson, GSK gibi ülke ve şirketlerin marka değerleri üzerinden tartışılıyor. Yani süreç, piyasa oyuncularının istediği istikamette gelişiyor.
'HANGİ AŞIYI ALALIM?'
-Henüz dünyada faz 3 çalışmaları tamamlanmış ruhsatlı bir Covid-19 aşısı yok. Ama ülkeler 100 milyon doz, 50 milyon doz aşı siparişlerini vermiş durumdalar ve aşılama başlıyor. Bu aslında tuhaf değil. Çünkü pandemilerde böyle oluyor. “Aşıların faz 3 denemelerinin sonuçları yayınlansın, ben ondan sonra hangi aşıyı alacağıma karar vereceğim” derseniz açıkta kalırsınız. Aşıya erken dönemde ulaşamazsınız.
-Gecikmenin ortaya çıkaracağı sonuçlar (daha fazla hasta, ölüm, sakatlanma, maliyet, vb) insani açıdan kabul edilebilir değil. Faz 1 ve Faz 2 deneylerinde aşıların güvenli ve etkin bulunmasından yola çıkılarak sözleşmeler imzalanıyor. Bazı aşılarda devam etmekte olan Faz 3 çalışmalarının ara raporları da paylaşılıyor. Faz 1 ve Faz 2 sonuçları olumluyken, Faz 3'de olumsuz bir durum gözlenebilir mi? Kuşkusuz “olabilir”. Zaten bu olabilirlikten yola çıkılarak Faz 3 çalışmaları yapılıyor.
'NORMALE DÖNMEK İÇİN AŞIDAN BAŞKA YOL YOK'
-Faz 3 çalışmalarında ve hatta ruhsatlandırılma sonrası Faz 4 çalışmalarında bile beklenmedik bir yan etkiye rastlanması olası. Özellikle “uzun vadede ortaya çıkabilecek, nadir görülebilecek olası yan etkiler” konusu, uzun zaman endişe kaynağı olmaya devam edecek. Bu nedenle insanların/ülkelerin, pandeminin “yakın ve somut” tehdidine karşılık; aşının “uzak ve olası” riskini karşılaştırıp, yarar/zarar hesabı yaparak, aşı konusunda karar vermeleri gerekecek.
-Yani aşının kendisine zarar verebileceği olasılığından korkanların; aşı yaptırmamanın riskini unutmamaları gerekiyor. Aşı yaptırmamakla çok daha büyük ve daha yakın zarara uğrama olasılığı söz konusu. Pandemide çember daraldıkça, insanlar yakın çevrelerinden hastalananları ve özellikle ölenleri gördükçe aşıyı yaptırma konusunda daha istekli olacaklardır.