Kıbrıs'ta federal çözüme en fazla yaklaşılan dönem olarak nitelenen Annan Planı referandumundan bir yıl önce, Kıbrıs Türk tarafının iyi niyet göstergesi olarak ilki 23 Nisan 2003'te açılan sınır kapılarına, yarın iki yeni kapı daha ekleniyor.
Halen 7 olan sınır kapısı sayısı, bugün saat 12.00'de geçişlere açılacak Gazimağusa bölgesindeki Derinya ve Lefke bölgesindeki Aplıç kapılarıyla 9'a yükselecek.
Özellikle söz konusu bölgelerdeki sivil toplum örgütlerinin yıllardır açılması için uğraş verdiği Aplıç ve Derinya kapıları, sancılı bir sürecin ardından geçişlere hazır hale getirildi.
Cumhurbaşkanı Akıncı, geçtiğimiz mart ayı içinde hem Aplıç hem de Derinya'ya giderek çalışmalar hakkında bilgi almış, incelemelerde bulunmuştu.
Gerekli altyapıyı hazırlama sürecinde tarafların zaman zaman karşılıklı eleştiriler de yaptığı Aplıç ve Derinya kapılarının açılış tarihi, Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı ile Rum lider Nikos Anastasiadis'in 26 Ekim'deki görüşmesinde kararlaştırılarak kamuoyuna duyurulmuştu.
İki kapı yarın saat 12.00'de törensiz açılacak.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Barış Burcu cuma günü yaptığı açıklamada, Kıbrıs Türk tarafının Derinya ve Aplıç kapılarıyla ilgili üzerine düşen her türlü yükümlülüğü yerine getirdiğini, gerekli adımların da tamamlandığını belirtmişti.
BM Kalkınma Programı (UNDP) da Lefke-Aplıç ve Derinya kapılarıyla, AB fonlarıyla finanse edilen kapı sayısının 5'e yükseldiğini ve 2006’dan bu yana AB’nin 5 geçiş noktasının açılışına destek için toplam 6.5 milyon Euro harcadığını açıklamıştı.
21 NİSAN 2003'TEKİ TARİHİ KARAR...
KKTC'de UBP-DP koalisyon hükümetinin iktidarda olduğu 21 Nisan 2003'te, Bakanlar Kurulu'nun olağanüstü toplantıda aldığı ve dünyada yankı yaratan üç sınır kapısının serbest geçişlere açılmasıyla ilgili kararın üzerinden 15 yılı aşkın süre geçti.
Bakanlar Kurulu, dönemin Başbakanı Derviş Eroğlu başkanlığındaki toplantısında, Güney Kıbrıs’a geçiş için 48 saat önceden izin alma prosedürünün kaldırılması ve 3 sınır kapısından kimlik kartı veya pasaport gösterilerek geçişlerin yapılabilmesi kararı aldığını duyurmuştu.
Aynı şekilde, Güney Kıbrıs’tan KKTC’ye gelecek kişilerin de pasaportlarını sunarak ve mühürlenmiş bir belge alarak geçişlerine imkan tanıyacak düzenlemeye gidilmişti.
Kararın gerekli düzenlemelerin ardından Ledra Palace, Beyarmudu ve İki Buçuk Mil sınır kapılarında başlayacağı açıklanmıştı.
Dönemin Turizmden Sorumlu Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Serdar Denktaş, Rum tarafına geçişlerle ilgili aldıkları kararla, “mevcut siyasi pozisyonlarını terk etmediklerini” belirtmiş ve “İlişkilerin normalleştirilmesi yönünde adım atıyoruz” demişti.
Kıbrıs'ta, 1974’ten 23 Nisan 2003 öncesine kadar, Ledra Palace, Beyarmudu ve Akyar sınır kapılarından çok sınırlı olarak geçişler yapılabiliyordu.
Bakanlar Kurulu'nun 21 Nisan 2003'te aldığı karar uyarınca, başkent Lefkoşa'da Yeşil Hat üzerindeki Ledra Palace sınır kapısı 23 Nisan 2003'te karşılıklı geçişlere açıldı. Önceleri araçlı geçiş de yapılan Ledra Palace'ta, daha sonra gidilen değişiklikle halen sadece yaya geçişlerine izin veriliyor. Kapıyı araç geçişinde sadece diplomatik misyon ve BM kullanıyor.
Beyarmudu’ndaki sınır kapısı da 23 Nisan 2003'te geçişlere açıldı.
Lefkoşa'daki ikinci sınır kapısı Metehan’dan (Kermiya) 10 Mayıs 2003'ten; üçüncü kapı olan Lokmacı'dan ise 3 Nisan 2008'den beri karşılıklı geçişler yapılıyor.
Ledra Palace ve Beyarmudu’yla aynı günde açılması öngörülen Gazimağusa'daki Akyar (İki Buçuk Mil) kapısında ise altyapı eksikliklerinin tamamlanmasıyla üç gün gecikmeli olarak 26 Nisan 2003'ten itibaren serbest geçişler başladı.
Bostancı'daki sınır kapısı 31 Ağustos 2005'te, Yeşilırmak kapısı ise 14 Ekim 2010'da hizmete girdi.
Önceleri gece yarısına kadar hizmet verilen sınır kapılardan, bir süre sonra alınan kararla 24 saat geçiş yapılabiliyor.
Kıbrıs'ta sınır kapılarının açılması, yıllarca sınırlı teması olan Kıbrıslı Türkler ve Rumlar arasındaki ekonomik ve sosyal ilişkilerin de gelişmesini sağladı. Ayrıca birçok Kıbrıslı Türk, ekonomik olarak avantajlı olduğu dönemlerde Güney Kıbrıs'ta iş bularak çalışmaya başladı, birçok öğrenci de oradaki okullarda öğrenim gördü. Son dönemdeyse, Türk Lirası’nın değer kaybetmesinin ardından, çok sayıda Kıbrıslı Rum alışveriş için KKTC’ye geçmeye başladı.
AÇILIŞ SIRASINA GÖRE KAPILAR…
1. Ledra Palace: 1974’ten beri çok sınırlı amaçlar için ve özellikle BM Barış Gücü tarafından kullanılan Lefkoşa’da ara bölgede adını şimdi BM tarafından kullanılan Ledra Palace Otel’den alan Ledra Palace sınır kapısı 23 Nisan 2003’te tarihi bir kararla yaya ve araçlı geçişlere açıldı.
29 yıl sonra gelen bu önemli kararla açılan kapıda uzun süre izdiham yaşandı, binlerce geçiş oldu. Kıbrıslı Türklerin ve Rumların büyük çoğunluğu ‘karşı’ tarafa geçiş fırsatını ilk kez o günden sonra buldu. Ledra Palace sınır kapısı, 10 Mayıs’ta Metehan’daki kapının hem araç hem yaya geçişlerine açılmasıyla, sadece yaya geçişlerine izin verilen bir kapı olarak düzenlendi.
2. Beyarmudu: Bakanlar Kurulu kararıyla, 23 Nisan 2003’te açılması öngörülen üç kapıdan biri olan Beyarmudu’ndaki geçişler de aynı gün başladı.
3. Akyar (İki Buçuk Mil- Strovilia): Gazimağusa’daki Akyar (İki Buçuk Mil) sınır kapısı, Ledra Palace ve Beyarmudu’ndaki kapıların ardından 26 Nisan 2003’te serbest geçişlere açıldı.
Alt yapı eksiklikleri nedeniyle üç gün gecikmeli açılan bu kapıda da diğerlerinde olduğu gibi büyük yoğunluk yaşandı.
İlk gün saat 11.00 itibariyle 475 Rum Kuzey’e giriş yaparken sadece 67 Türk bu kapıdan Güney’e gitti. Dönemin Başbakanı Derviş Eroğlu kapıda incelemelerde bulundu, Rum yönetiminin Türkiye doğumlulara geçiş izni vermemesini eleştirdi.
4. Metehan (Kermiya-Ay. Demet): Lefkoşa’nın Kermiya bölgesindeki Metehan kapısı, 10 Mayıs 2003’te araçlı geçişlere açıldı. Kapıda daha sonra geçişleri kolaylaştırıcı düzenlemelere gidildi ve araçlardan inmeye gerek kalmadan işlemlerin yapılabilmesi sağlandı. Uzun araç kuyruklarıyla sık sık medyada gündem olan Metehan sınır kapısında son olarak KKTC’de TL’nin değer kaybı ve Euro’nun değer kazanması sonucu özellikle akaryakıt almak için gelen Kıbrıslı Rumların yarattığı yoğunluğun giderilmesi için ek şerit açıldı.
5. Bostancı (Astromerit): Güzelyurt bölgesindeki Bostancı sınır kapısı, 31 Ağustos 2005’te açıldı. KKTC tarafından geçişlere 08.00 itibarıyla başlanırken, açılış gününde büyük sorunlar yaşandı. Kıbrıs Türk tarafı vatandaşların geçişine izin verirken, ara bölgede bulunan BM Barış Gücü askeri “kendilerine herhangi bir talimat verilmediği” gerekçesiyle geçişlere engel oldu. Ancak BM'nin devreye girmesiyle öğle saatlerinden itibaren geçişler düzenli olarak yapılmaya başlandı.
6. Lokmacı: Kıbrıs’ta “bölünmüşlüğün simgelerinden biri" sayılan Lefkoşa’daki Lokmacı kapısı 3 Nisan 2008’de, başkent Lefkoşa’daki üçüncü kapı olarak törenle hizmete girdi. Kapının açılışı için bölgede uzun uğraşlarla tadilatlar yapıldı.
Dönemin Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat ile Rum Yönetimi Lideri Dimitris Hristofyas’ın 21 Mart’taki görüşmelerinde açılması için uzlaşmaya varılan Lokmacı kapısı, 21 Aralık 1963’te başlayan toplumlararası çatışmalar nedeniyle kapanmış ve 1968’e kadar kapalı kalmıştı. 1968’de yeniden açılan Lokmacı kapısı, 15 Temmuz 1974’teki Yunan cuntasının darbesiyle yeniden kapanmış ve 3 Nisan 2008’e kadar kapalı kalmıştı.
Kıbrıs Türk tarafı Lokmacı barikatındaki duvarı 2005 yılında, üst geçidi ise 9 Ocak 2007'de kaldırırken, Rum tarafındaki duvar ise 8 Mart 2007'de yıkılmıştı.
Başkentin iki çarşısını birbirine bağlamasıyla büyük önem taşıyan ve sadece yaya geçişlerinin yapıldığı kapının açılışı için görkemli bir tören düzenlendi.
Törende dönemin Rum Yönetimi Başkanı’nın Siyasi Danışmanı Yorgo Yakovu, Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat’ın Temsilcisi Özdil Nami, Lefkoşa Türk Belediye Başkanı Cemal Bulutoğluları ve Rum Belediye Başkanı Eleni Mavru ile BM ve AB temsilcileri konuşma yaptı.
Şölen havasındaki törende renkli balonlar uçuruldu, lokma dağıtıldı.
Arasta ile Uzunyol’u birbirine bağlayan kapının açılışına dünya basını da büyük ilgi gösterdi ve olay, dünyaya canlı yayınlarla aktarıldı.
7. Yeşilırmak: Kıbrıs’taki 7. sınır kapısı olan Yeşilırmak, 14 Ekim 2010’da dönemin Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu ve Kıbrıs Rum Yönetimi Lideri Dimitris Hristofyas’ın da katıldığı törenle açıldı. Törene, Eroğlu arabayla, Hristofyas ise helikopterle geldi. Eroğlu ve Hristofyas’ın yanısıra, AB, BM, ABD yetkililerinin konuştuğu törenden sonra kurdele kesilerek açılış gerçekleşti. Liderler törenin ardından önce Yeşilırmak, ardından da Aşağı Pirgo’yu ziyaret etti.
Yeşilırmak kapısı, özellikle Aşağı Pirgo ile Lefkoşa arasındaki seyahat süresini 3 saatten 1 buçuk saate düşürmesi nedeniyle bölge halkı için önem taşıyor. Kapı açılmadan önce Aşağı Pirgo sakinleri Lefkoşa’ya gitmek için Trodos dağını aşmak zorunda kalıyordu.