Dünya futboluna ve 1.5 milyar dolara hükmeden FIFA'da bir dönem sona eriyor. 17 yıldır başkanlık yapan Sepp Blatter'in istifasına giden süreçte neler oldu?
Dünya futbolunun tepe noktası olan FIFA'daki başkanlık görevini 17 yıldır sürdüren Sepp Blatter'in istifa kararı ile futbolda bir dönem sona eriyor.
Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği'nin (FIFA) üst düzey yöneticilerinin gözaltına alındığı Zürih'teki operasyonun gölgesinde gerçekleştirilen 65. FIFA Kongresi'nde beşinci dönem başkanlığa seçilen Blatter'in görev süresi, bu kez çok kısa sürdü.
Yeniden başkan seçildikten sadece 4 gün sonra görevini bırakan Blatter'i istifaya götüren ve uluslararası spor kamuoyunda büyük bir depreme yol açan süreç aslında 2018 ve 2022 Dünya Kupası Finalleri ev sahipliği kararlarının açıklanması ile başladı.
Uluslararası kamuoyunda, 2018 Dünya Kupası için İngiltere, 2022 için de ABD favoriler arasında gösteriliyordu. FIFA Başkanı Blatter tarafından 2 Aralık 2010'da yapılan açıklamada, futbolun gelişmeye başladığı ülkelerde yaygınlaşması amacıyla 2018'deki turnuvanın Rusya'ya, 2022'deki kupanın ise Katar'a verildiği belirtildi. Böylece Doğu Avrupa'dan ve Orta Doğu'dan ilk kez birer ülke, turnuvaya ev sahipliği yapma şansı yakaladı.
Bu açıklamalardan kısa bir süre sonra uluslararası basında rüşvet iddiaları gündeme gelmeye başladı. FIFA İcra Kurulu'nda yer alan 2 üyenin para karşılığında oylarını sattığı yönünde yer alan haberler, ev sahipliği başvurusu yapan diğer ülkelerin çıkan karara büyük tepki göstermesine yol açtı. FIFA'nın, İngiltere ve ABD ile arası, bu olayın ardından bozuldu. Ayrıca, dünya futbolunda söz sahibi olan Avrupa ülkelerinin, bu kararla turnuvaya en az 20 yıl boyunca ev sahipliği yapma şansının ortadan kalkması, kıta genelinde endişeyle karşılandı. Dünya Kupası'na Avrupa'dan son olarak Almanya, 2006'da ev sahipliği yapmıştı.
Soruşturma istifa getirdi
Rusya ve Katar'ın Dünya Kupası'na adaylık süreci, yapılan itirazların ardından incelemeye alındı. Soruşturmayı yöneten FIFA Etik Kurulu Soruşturma Komisyonu Başkanı Michael Garcia'nın istifa etmesi de Blatter'in imajını olumsuz etkiledi.
Geçen yıl konu hakkında 430 sayfalık bir rapor hazırlayan hazırlayan Garcia, raporu ele alan FIFA Etik Kurulu Adalet Komisyonu Başkanı Hans-Joachim Eckert'ın hazırladığı ve soruşturmanın kapatılmasını öngören 42 sayfalık değerlendirmeye, somut bilgi yetersizliği ve verilerin hatalı olması iddiasıyla itiraz etti. FIFA Disiplin Kurulu'nca itirazı reddedilen Garcia ise durumu protesto etmek amacıyla istifa etti. Bu durum, özellikle UEFA'nın tepkisini çekerken, Blatter'in FIFA'daki koltuğu da ciddi biçimde sallanmaya başladı.
Son gözaltı ve operasyonlar
Blatter'in 5'inci kez adaylığını koyduğu, geçen hafta cuma günü düzenlenen 65. FIFA Kongresi'nin iki gün öncesinde aralarında FIFA başkan yardımcıları Jeffrey Webb ve Eugenio Figueredo'nun da yer aldığı birçok üst düzey yetkili, 150 milyon doların üzerinde rüşvet aldıkları iddiasıyla gözaltına alındı.
Olayın birkaç saat sonrasında ise 2018-2022 FIFA Dünya Kupası'na ev sahipliği sürecinde "kara para aklandığı ve suç teşkil edecek şekilde kötü yönetildiği" gerekçeleriyle İsviçre Başsavcılığı tarafından FIFA'ya soruşturma başlatıldı ve Zürih kentindeki merkez binasında bulunan tüm belgelere el konuldu.
ABD Adalet Bakanlığı da dava açtı
Bu olayların arkasında ise ABD merkezli bir yolsuzluk operasyonu vardı. ABD Adalet Bakanlığı operasyonların ardından yaptığı açıklamada, FIFA'nın üst düzey 9 yöneticisi ile 5 spor pazarlama şirketi yöneticisine rüşvet, kara para aklama ve dolandırıcılık suçlarından dava açıldığı belirtildi.
İddianamede, FIFA'nın 1991 yılından bu yana uluslararası futbol organizasyonlarını çok sayıda suçla "kirlettikleri" suçlaması da yöneltildi. Suçlamalar arasında, 2010 FIFA Dünya Kupası'na ev sahipliği yapan Güney Afrika Cumhuriyeti'nin, FIFA'ya 10 milyon dolar rüşvet vermesi de yer aldı.
Olayın içine siyaset girdi
Yaşanan gelişmelerin ardından siyasi liderler de gelişmeler üzerine farklı açıklamalarda bulundular.
İngiltere Başbakanı David Cameron, Sepp Blatter'e yönelik istifa çağrılarına destek verdiğini açıkladı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise FIFA'da devam eden rüşvet operasyona ilişkin, "Bu olay, ABD'nin kendi yargısını başka ülkelerde yaymaya çalışmasının bariz bir girişimidir" değerlendirmesinde bulundu.
Tüm bu suçlamaların gölgesinde Ürdün Prensi Ali bin el-Hüseyin'in ikinci tur oylamasından çekilmesiyle FIFA'daki başkanlık görevine yeniden devam eden Blatter, görev süresinin sadece dördüncü gününde istifa kararı aldı.
Söz konusu kararın, ABD basınında yer alan Güney Afrika'nın Dünya Kupası'na ev sahipliğinde FIFA Genel Sekreteri Jerome Valcke'ye 10 milyon dolar verdiği yönündeki haberlerin FIFA tarafından yalanlamasının ardından ortaya çıkması da dikkati çekti.
Blatter'in istifa kararının ardından ABD Futbol Federasyonu Başkanı Sunil Gulati ise "Başkan Blatter, aldığı bu ani kararla FIFA'da olumlu bir değişimin yaşanması için fevkalade bir fırsat sundu" ifadesini kullandı.
40 yıldır FIFA'da çalışıyor
FIFA'da 1975'den bu yana çeşitli görevlerde yer alan Blatter, son 17 yıldır başkanlık koltuğunda oturarak, kurumunda bu görevi en uzun süre yürüten üçüncü kişi oldu. FIFA'da 1921-1954 yılları arasında Jules Rimet ve 1974-1998 arasında Joao Havelange, mevkidaşları Blatter'den daha uzun süre görev aldı.
FIFA'da çalıştığı ilk 6 sene teknik konularda yöneticilik yapan Blatter, 1981'den 1998'e kadar ise genel sekreterlik görevini yürüttü. İsviçreli futbol adamı, aynı dönemde 1972 ve 1976'daki olimpiyatların organizasyonu, İsviçre Buz Hokeyi Federasyonu genel sekreterliği, İsviçreli saat markası Longines'de yöneticilik gibi farklı pozisyonlarda da çalıştı.
Sepp Blatter 17 yıldır FIFA başkanı.
[Fotoğraf: Reuters]
İlk rüşvet iddiaları 2002'ye dayanıyor
Yarıştığı eski UEFA Başkanı Lennart Johansson ile 1998'de katıldığı ilk seçimden zaferle ayrılan ve FIFA'nın 8. başkanı olarak görevine başlayan Blatter hakkındaki rüşvet iddiaları, çeşitli dönemlerde de ortaya atılmıştı.
FIFA'nın 2002'de düzenlediği başkanlık seçiminde, halen Afrika Futbol Konfederasyonu'nun (CAF) başkanlık koltuğunda oturan Issa Hayatou'yu ekarte eden Blatter hakkında İngiliz basını o dönemde de rüşvet iddiasını gündemine taşımıştı.
Dönemin CAF Başkan Yardımcısı ve Somali Futbol Federasyonu Başkanı Farra Ado, söz konusu başkanlık seçiminden önce yaptığı açıklamada, Blatter'in oy desteği karşılığında kendisine 100 bin dolar teklif etmesine rağmen reddettiğini, 18 Afrikalı FIFA üyesinin ise parayı kabul ettiğini öne sürdü. Buna rağmen söz konusu olay kanıtlanamadığı için kısa süre sonra gündemden düştü.
[Fotoğraf: Reuters]
2011'deki başkanlık seçimi de olaylı geçmişti
İsviçreli futbol adamı, tek aday olarak girdiği 2007'deki seçimi, 207 FIFA üyesinden sadece 66'sı tarafından oy alarak kazandı. 2011'deki başkanlık seçimi öncesinde ise Blatter'in hakkında medyada yine çeşitli rüşvet iddiaları ortaya çıktı.
Başkanlık seçiminin daha demokratik bir ortamda geçmesi amacıyla FIFA'nın fair-play organı "ChangeFIFA" tarafından 2011'deki seçime Blatter'in karşısına aday olarak çıkması yönünde davet alan eski futbolcu Elias Figueroa, başta bu duruma olumlu yaklaşmasına rağmen daha sonra adaylığı kabul etmediğini açıkladı. Güney Amerika'da 3 kez yılın futbolcusu seçilen Figueroa, "FIFA başkanlığının çok seçkin bir görev olması ve adaylık için gereken hazırlığı yapamaması" gerekçeleriyle bu yönde bir karar aldığını belirtti.
Blatter'i 1998 ve 2002'deki oylamalarda destekleyen 2011'deki seçimin diğer adayı Muhammed bin Hammam ise oylamaya 3 gün kala adaylıktan çekildi. 1996'dan 2011'e kadar FIFA İcra Kurulu üyesi ve 2002'den 2011'e kadar da Afrika Futbol Konfederasyonu (AFC) başkanlığı yapan Katarlı Hammam, 2009'daki FIFA İcra Kurulu ve 2011'deki seçim öncesinde rüşvet verdiği iddialarıyla daha sonra suçlandı.
FIFA etik komitesi tarafından açılan soruşturma da Blatter'in de adının yer almasına rağmen dönemin Kuzey ve Orta Amerika ile Karayipler Futbol Konfederasyonu (CONCACAF) Başkanı Jack Warner, kanıt yetersizliği nedeniyle İsviçreli futbol adamı hakkındaki suçlamaların düşürüldüğünü açıkladı. Soruşturmanın devamında suçlu bulunan taraf ise Hammam oldu. Rüşvet verdiği gerekçesiyle FIFA'dan ömür boyu hak mahrumiyeti cezası alan Katarlı Hammam'ın, ülkesinin 2022 Dünya Kupası'nın ev sahipliğini kazandığı süreçte de birçok üst düzey yetkiliye rüşvet verdiği ileri sürüldü.