Türkiye'de İşsizlik Sigortası Fonu’nun (İSF) asıl işlevi işsizlere destek olmaktan çıktı, adeta bir işveren destek fonuna dönüştü. Temel amacı işsizlik sigortası ödemeleri olan fonun giderleri içinde işsizlik ödeneğinin payı azalırken işveren teşvik ve destekleri ile aktif işgücü piyasası programlarının payı giderek artıyor. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Birimi’nin (DİSK-AR) ‘Ekonomik Krizin İşçi Sınıfına ve Çalışma Yaşamına Etkileri’ araştırması, fonun 2018 yılı gelir ve harcamalarının özellikle yılın ikinci yarısında vahim bir hal aldığını ortaya koydu.
GELİRİ 34.6 MİLYAR TL
2018 yılında toplam fon büyüklüğü 127.6 milyarliraya ulaşırken, toplam geliri de 34.6 milyar lira olurken, işveren destek ve teşvikleri için yapılan ödemeler 10.7 milyar liraya ulaştı. Ancak bununla da bitmiyor. Teşvik ve desteklere, aktif işgücü programları ödemeleri (4.9 milyar TL) ile işbaşı eğitim programlarına ödemeleri (1.8 milyar TL) eklendiğinde toplamda 17.4 milyar liranın işverene aktarıldığı görülüyor. Bu durum, fona giren her 100 liranın 50.4 lirasının (yüzde 50.4) işverene aktarıldığını ortaya koyuyor. Buna karşılık işsizlik ödeneğinin toplam gelire oranı ise azalıyor. 2018 yılında işsizlik ödeneği için kullanılan para sadece 5.8 milyar lirada kaldı. 2016 yılında yüzde 20.3 olan işsizlik sigortası ödemelerinin toplam gelire oranı, 2017’de yüzde 18’e ve 2018’de ise yüzde 16.9’a kadar geriledi. Böylece fonun her 100 liralık gelirinden işsize yapılan ödeme 16.9 lirada kaldı.
TEMMUZDA DENGE ŞAŞTI
2018 yılında işverenler fona yaptıkları 9.2 milyar TL tutarındaki prim ödemesine karşılık 10.7 milyar TL teşvik ve destek aldı. Böylece, işveren teşviklerinin işverenler tarafından ödenen primlere oranı yüzde 116’ya yükseldi. Oysa bu oran, 2016 yılında yüzde 13.8, 2017 yılında ise yüzde 32.2 düzeyindeydi. İşsizlik Sigortası Fonu’nun gelir ve harcamalarını ay ay incelediğimizde, özellikle 2018’in Temmuz ayındaki harcamalar dikkat çekici düzeye çıkıyor. Temmuz ayında fonun 2.9 milyar TL gelirine karşılık, işveren destek ve teşvikleri ile Aktif İşgücü Programları (AİP) için yapılan ödemelerin 4.2 milyar TL düzeyine ulaştığı görülüyor. Yapılan harcamalar yılın son aylarında da fon gelirlerinin yaklaşık yarısı tutarında gerçekleşmiş. Bu durum fon kaynaklarının 24 Haziran 2018 seçimleriyle ve krizle bağlantılı olarak daha yoğun biçimde kullanıldığını açıkça ortaya koyuyor. Yılın son 6 ayında işveren destek ve teşvikleri ile Aktif İşgücü Programları (AİP) için 2.5 milyar lira ulaşırken, son 6 ayda ödenen miktar 13.6 milyar liraya çıktı.
İŞSİZ İÇİN ÖDENEK KOLAYLAŞTIRILMALI
Ekonomik krizin derinleşmesiyle birlikte işsizliğin yılın ikinci yarısında artması işsizlik ödeneğinden yararlananların sayısının da artmasına neden oldu. 2017 Ocak ayından aralık ayına 507 binden 408 bine gerileyen işsizlik ödeneği alanların sayısı 2018 yılında yükselme eğilimine girdi. 2018 Aralık ayında işsizlik ödeneğinden yararlanan işsizlerin sayısı bir önceki yıla göre yüzde 24 artarak, 577 bin kişi ile rekor düzeye yükseldi. Fon kaynaklarının öncelikle işsizler için kullanılması gerektiğine dikkat çekilen DİSK-AR raporunda, özellikle kriz döneminde işsizlik ödeneğinden yararlanma koşulları kolaylaştırılması gerektiği belirtilirken, böylece çok daha fazla işsizin işsizlik sigortası kapsamına girebileceğine işaret edildi.