Geçmişi Covid’den eski olan kuş gribi, Kamboçya’daki 11 yaşındaki bir kız çocuğunun enfekte olup hayatını kaybetmesiyle beraber halkta yeniden paniğe neden oldu. H5N1 kuş gribinin 12 kişiye daha bulaştığından şüphelenilirken virüsün ilk kez insandan insana yayılıyor olabileceğinden endişe ediliyor.
Son yaşanan vakada da 11 yaşında kuş gribi nedeniyle hayatını kaybeden kız çocuğuyla aynı yerde yaşayan şüpheli vakalardan Phnom Penh’deki bir laboratuvar için analiz edilmek üzere örnekler alındı. Bu grubun 11 yaşındaki kızla herhangi bir etkileşimi olup olmadığı veya aynı bölgeden gelip gelmedikleri belirsiz. Virüsü taşıyabilecek herhangi bir kuşla etkileşimleri olup olmadığı da net değil.
Hayatını kaybeden kızın 16 Şubat’ta hastalandığı ve tedavi için başkentteki bir hastaneye gönderildiği belirtildi. Öksürük ve boğaz ağrısıyla birlikte 39 dereceye varan ateşten şikayetçi olduktan sonra teşhis konuldu. Sağlık Bakanlığı yaptığı açıklamada, kız çocuğunun teşhis konulduktan kısa bir süre sonra da öldüğünü belirtti.
H5N1 ve hatta kuş gribi bulaşmış insanlar için özel olarak tasarlanmış hiçbir tedavi yok. Hastalananlar, Zanamivir ve Peramivir gibi düzenli antiviral ilaçlarla tedavi edilmeye çalışılıyor.
52 BİN VİZON ÖLDÜ
Ekim ayında da bir kuş gribi salgını İspanya’daki bir çiftlikte 52 bin vizonu öldürmüştü. Bazılarının ölen bir kuş etini yiyerek enfekte olduğu belirtilirken, vizondan vizona yayıldığına dair işaretler olduğu üzerinde de duruluyor.
Ayrıca Peru’da da son haftalarda 716 deniz aslanının kuş gribinden öldüğü tespit edildi. Yerel yetkililer, virüsün aynı zamanda memeli olan hayvanlar arasında da yayıldığından endişe ediyor.
Dünya, şimdiye kadar kaydedilen en kötü kuş gribi salgını olarak tanımlanan hastalıktan muzdarip. Geçen yıl yalnızca ABD’de 58 milyondan fazla kuş, virüs tarafından itlaf edildi veya öldürüldü.
UZMANLAR TARTIŞIYOR
Bilim insanları da kuş gribinin semptomlarından tarihine, gelecekte yaratabileceği tehditlere kadar virüsü tartışıyor.
Birleşik Krallık Sağlık Güvenliği Ajansı (UKHSA) yetkilileri, insana bulaşma senaryoları üzerinde tartışıyorlar. Ekim 2021’de rekor kuş gribi salgını başladığından beri Britanya’da yalnızca bir enfeksiyon tespit edilmiş olsa da yetkililer risk seviyesinin beşte üç olduğunu düşünüyor.
Johns Hopkins’te bir immünolog olan Dr Arturo Casadevall, Kamboçya’daki şüpheli salgına da tepki gösterdi. Twitter’da şunları yazdı: “Önemli bilgi, enfekte olan 12 kişinin virüsü bir kuş kaynağından mı yoksa insandan insana bulaşma yoluyla mı aldığı, ki bu çok endişe verici olur.”
İNSANDAN İNSANA GEÇERSE…
Epidemiyolog olan Dr Eric Feigl-Ding de tweet atarak endişelerini dile getirdi: “Umarım bu, insandan insana değildir, ama şimdi endişelenmeye başladım.”
H5N1 ilk olarak 1959’da İskoçya’da ve yine 1996’da Çin ve Hong Kong’da tavuklarda tespit edildi. 1997’de ise ilk olarak insanlarda tespit edildi.
H5N1’in insandan insana bulaşması son derece nadir, ancak imkansız değil. 1997’de yetkililer, Hong Kong’da bazıları insandan insana bulaşarak hastalanan 18, H5N1 vakasını doğruladı. Yine de salgın nispeten küçük kaldı. Ve ne yerel ne de küresel düzeyde büyük bir soruna dönüşmedi.
Bu son salgın ise özellikle endişe yarattı. 15 milyondan fazla evcilleştirilmiş kuş ve sayısız vahşi hayvan virüs nedeniyle yok oldu. Ne yazık ki yabani kuşlar arasında yayılmasını önleyebilecek bir şey yok, ancak yetkililer evcilleştirilmiş popülasyonları yabani kuşlardan uzak tutmaya çalışıyor. Bu yüzden Birleşik Krallık’ta, tüm çiftlik tavuklarının artık kapalı mekanlarda kalmaları gerektiğini söylüyor.
NASIL BULAŞIR?
Bir kişinin enfekte bir kuşa maruz kalan açık bir yarası olduğunda virüs insanlara yayılabilir. Genellikle enfeksiyonlar, bir kişi bir kuş tarafından gagalandığında veya pençelendiğinde ortaya çıkar. Hatta ölü bir kuştan insana da bulaşabilir.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, ajansın insanlarda kuş gribi riskini hala düşük bulduğunu söylese de bu ayın başlarında, “Durumun böyle kalacağını varsayamayız ve yaşanabilecek herhangi bir değişikliğe hazırlanmalıyız” dedi.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre Kamboçya’da 2003’ten 2014’e kadar 56 insanda H5N1 vakası görüldü ve bunların 37’si ölümcül sonuçlandı.
Dünyanın önde gelen grip uzmanları da son aylarda dünya çapında rekor sayıda kuş ölümüne neden olan bir H5N1 kuş gribi türünün insanlar için oluşturduğu tehdidi tartışmak üzere bu hafta bir araya geldi.
Bilim insanları, düzenleyiciler ve aşı üreticilerinden oluşan bir grup, normalde önümüzdeki kış mevsimi için hangi mevsimsel grip suşunun aşıya dahil edileceğine karar vermek için yılda iki kez toplanıyor.
ÖN ÇALIŞMALAR YAPILIYOR
Ancak bu defa toplantıda ayrı bir konu daha gündemde. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve küresel grip uzmanları Reuters’a bu haftaki toplantıda H5N1 sınıfı 2.3.4.4b’nin önemli bir konu olduğunu söyledi.
DSÖ’den Sylvie Briand toplantıdan önce “Covid’den daha hazırlıklıyız, ancak daha hazırlıklı olsak bile henüz yeterince hazırlıklı değiliz. Bir grip salgını için çalışmaları gerçekten sürdürmemiz gerekiyor” dedi.
Uzmanlar, 2020’de ortaya çıktığından beri H5N1 sınıfı 2.3.4.4b’yi izliyorlar, ancak foklardan ayılara enfekte memelilerde toplu ölümlerin yanı sıra geçen yıl bir İspanyol vizon çiftliğinde memeliden memeliye bulaşma olasılığına ilişkin son raporlar endişeleri fazlasıyla artırdı.
“HALK İÇİN RİSK DÜŞÜK”
Bütün bunların yanında hastalık uzmanları iç rahatlatıcı açıklamalarda bulundular ve virüsün insan hücrelerini enfekte etmeye daha az eğilimli olduğunu söylediler.
H5N1 clade 2.3.4.4b olarak adlandırılan yeni tür, 2020’de ortaya çıktı ve Afrika, Asya ve Avrupa’nın yanı sıra Kuzey ve Güney Amerika’nın birçok bölgesine yayılarak yabani kuşlar ile evcil kümes hayvanları arasında eşi görülmemiş sayıda ölüme neden oldu.
Virüs ayrıca, muhtemelen hastalıklı kuşlarla beslenen tilkiler ve boz ayılardan foklara ve deniz aslanlarına kadar çeşitli memelileri de enfekte etti.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) Grip Bölümü baş tıbbi sorumlusu Dr. Timothy Uyeki, “Halk için riskin düşük olduğunu düşünüyoruz” dedi.
DSÖ İnfluenza Ekolojisi Araştırmaları İşbirliği Merkezi Direktörü Richard Webby, de virüsün kuşlarda oldukça rahat yayılırken insanlarda bu özelliği göstermediğine dikkat çekiyor.
Illinois Üniversitesi’nde veterinerlik klinik tıbbı profesörü olan James Lowe, “Kuş virüslerinin zaman zaman insanları etkileyebileceğini biliyoruz, ancak kuşlarla çok çok sayıda temas gibi şeyler gerekiyor” dedi. Webby, “Şu anda insanlar için kurtarıcı lütuf, bu virüsün reseptör tercihini değiştirmesinin gerçekten çok zor olduğu görülüyor” diyerek insandan insana geçme ihtimalinin düşük olduğunu belirtiyor.