Otizm genel olarak ilk 3 yaşta başlayan ve hayat boyu devam eden, kişinin etrafıyla sözel ve sözel olmayan şekilde uygun ilişki kuramaması olarak ifade edebileceğimiz gelişimsel bir bozukluktur. Peki, otizm nedir? Otizm belirtileri nelerdir? Otizm nedenleri nelerdir? Otizm nasıl anlaşılır? Otizm tedavisi nasıl olur? Otizm çeşitleri nelerdir? Detaylar haberimizde…
Otizmin günümüzde yapılan basit testler ile tanısı erken konulabilmektedir. Erken tanı ve uygun rehabilitasyon programı bu vakaların hayata kazandırılmasında oldukça önemlidir. Otizmin nedeni tam olarak bilinmese de bazı bilim insanları genetik olduğunu düşünmektedir. Erkeklerde kızlara oranla daha sık görülür. Otizmlilerin yüzde 70'inde zeka geriliği vardır. Yüzde 10’unda ise üstün zeka görülebilir. Otizm ile birlikte dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, duygu durum bozuklukları ve epilepside görülebilir.
OTİZM NEDİR?
Otizm, sınırlı ve sürekli tekrarlanan belli davranışlara yol açarken beynin gelişimini engelleyen bir rahatsızlıktır. Otizm 3 yaşından önce başlar ve ömür boyu sürer. Sosyal etkileşimi engelleyen bu rahatsızlığa sahip olan bireylerde sosyal çevre oluşumu görülmemektedir. Bu görülen belirtiler otizmi, Asperger sendromu gibi daha hafif seyreden otistik spektrum bozukluğundan (OSB) ayırır.
Bireylerde görülen otizm kalıtımsal kökenlidir ancak kalıtsallığı oldukça karmaşıktır ve OSB’nin kökeninin çoklu gen etkileşimlerinden mi yoksa ender görülen mutasyonlardan mı kaynaklandığı çok açık değildir.
Nadir vakalarda, doğum sakatlıklarına neden olan etmenlerle yakından bağlantılıdır. Diğer görüşlere göre ise çocuklukta yapılan aşılar gibi nedenler tartışmalıdır ve aşı kökenli varsayımların ikna edici bilimsel kanıtları yoktur.
OTİZM NEDENLERİ NELERDİR?
Otizm kişinin dil, sosyal ve iletişim becerilerini bozan gelişimsel bir hastalık.
Çocuklarda otizm rahatsızlığının olup olmadığını ne yazık ki ilk 18 aya kadar anlamamanız normal çünkü belirti kendisini bebeklik döneminde çok göstermiyor.
İlk belirtilerin fark edilmesi ile beraber aileler için zorlu süreç başlıyor çünkü çocukları, yaşıtlarına göre gerileme gösteriyor ve bu sanılandan daha da hızlı oluyor.
OTİZM NASIL ANLAŞILIR?
Otizmde erken tanı konması için ne yazık ki yapılan bir laboratuvar testi yok.
- Göz temasının olmaması,
- Konuşmanın gecikmesi,
- Bebeğin nesnelerle ilgilenmemesi,
- Seslenildiğinde hiçbir tepki vermemesi,
- Kucağa alınınca susmaması, hatta kucağa alınmamak için direnmesi, en erken belirtilerdir.
- En önemlisi ise ilk aylarda gaz sancısı saptaması sanılan aşırı ağlamalar...
Otizm nasıl anlaşılır?
Eğer çocuğunuzda yukarıda yazılan belirtilen bir ya da daha fazlası görülüyorsa acilen doktora gidin. Eğer doktorunuz 'bekle ve gör' ya da 'erkek çocuktur, bu nedenle geç konuşabilir' diyorsa onun öğütlerini kesinlikle dinlemeyin ve çocuğunuzu başka bir doktora daha gösterin.
OTİZM BELİRTİLERİ NELERDİR?
Bir çocuğa otizm tanısı konulabilmesi için aşağıda sayılan belirtilerden en az 6 tanesini taşıyor olması gereklidir.
- Sosyal etkileşimde yetersizlik ( göz teması kuramama, yaşıtlarıyla ilgilenmeme ve oyun oynamama, normal mimik ve duygusal ifadeleri göstermeme, etkileşim başlatma ve sürdürmede zorluk)
- İletişim bozukluğu (konuşamama, aynı kelimenin sürekli tekrarı (ekolali),konuşan çocuklarla iletişim kurmaya çalışmama)
- Hayali veya sembolik oyunlar oynamama (hayali oyunlar kurmama, tekrarlayan basit aktiviteler, sürekli aynı rutin hareketleri tekrar etmek, bir nesnenin bir parçasına aşırı takıntılı olmak, duygusal olarak uyarılamama veya aşırı tepki)
Ayrıca otizmli çocuklar aşağıda sıraladığımız belirtilerin çoğunu gösterirler.
- Göz teması ya yoktur yada kısıtlıdır.
- Adı ile seslenince tepki vermezler
- Aşırı hareketli veya hareketsiz olabilirler.
- Çevreleri ile ilgilenmezler
- Sarılma ve öpme gibi fiziksel temastan hoşlanmazlar.
- Konuşmada gecikme vardır.
- İnsanlarla iletişim yerine cansız varlıklarla ilgilenirler.
- Topluluk içinde yaşıtları ile diyalog kurmazlar, oyunlara katılmazlar, kendilerini izole ederler.
- Konuşmayı öğrenseler bile hep aynı kelimeyi tekrar ederler.
- Konuşmayı iletişim aracı olarak kullanmazlar
- Uygun olmayan cümleler kurar kalıp gibi konuşurlar.
- Konuşma şekilleri ve ses tonları tekdüzedir.
- İlgisiz şekilde her şeye gülebilir ve kıkırdayabilirler.
- Bir cismin bir parçasına takıntı yapabilirler. ( örneğin sürekli arabanın tekerleği ile oynamak)
- Bazı objelere aşırı bağlanabilirler.
- Düzen takıntıları vardır. Rutinleri bozulduğunda hırçınlaşabilirler.
- Tekrarlayan bir hareketi örneğin el çırpma, zıplama, kendi etrafında dönme, sürekli öne arkaya sallanma, kanat çırpma gibi yaparlar.
- Normal çocuklar gibi hayal kurarak oyun oynamazlar, arabaları dizer sürekli tekerini çevirirler.
- Sürekli aynı oyunları oynarlar.
- Bazıları çok inatçı ve hırçın olabilir.
- Sosyal ortama girdiklerinde aşırı korkup tepki verebilirler.
- Sıklıkla yemek yeme bozukluğu gösterirler.
- Kendilerine ve etrafındaki eşyalara zarar verebilirler.
- Tehlikeye karşı duyarsızdırlar.
- Acıya karşı duyarsızdırlar.
- Yapılan espriyi veya imayı anlamazlar.
- Normal öğrenme metotlarına duyarsızdırlar
OTİZM TEDAVİSİ NASIL OLUR?
Otizmtedavisinde en önemli olan husus erken teşhistir. Erken teşhisle birlikte tedavi sürecinin hemen başlaması gerekir. Erken teşhis, tedavi sürecinin seyrini olumlu yönden etkileyecektir. Otizm tedavisinin amacı ise otizmli kişinin sosyal ve bireysel yeteneklerini geliştirmeye dayalıdır. Sosyal ve bireysel yeteneklerini geliştirmek amacıyla, davranışsal eğitim ve özel terapiler uygulanır. Uygulanacak tedavinin aileye uygun olması da büyük önem taşır. Konuşma terapisi, motor yetenekleri artırmaya yönelik terapiler, sosyal iletişim becerisini kazandırmaya yönelik terapiler uygulanan tedaviler arasında yer alır.
İlaçlar, depresyon, dikkat eksikliği-hiperaktivite, obsesif kompulsif bozukluk gibi otizme eşlik eden durumlarda kullanılabilir.
Otizmtedavisinde ebeveyn eğitimi de son derece önemlidir. Otizm konusunda ailelere destek veren yasal sivil toplum kuruluşları vardır.
OTİZM ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Çok sayıda otizm çeşidi vardır ve tedavi süreci otizm çeşidine göre değişiklik gösterebilir. Otizm çeşitleri çok şiddetli belirtilerden daha hafif belirtilere doğru çok geniş bir yelpazede ortaya çıkar.
Otizm Spektrum Bozukluğu
Doğuştan gelen bu rahatsızlık nöro-gelişimsel bir bozukluktur ve belirtileri bebeklik döneminde ortaya çıkmaya başlar. Rahatsızlığın kaynağı beynin işleyişini etkileyen sinir sistemi sorunlarıdır.
A Tipik Otizm
Otizm belirtilerine sahip fakat otizm tanısı konabilecek kadar yeterli belirti göstermeyen çocuklara konulan tanıdır. A tipik otizm belirtileri konuşmada zorluk, gelişim bozuklukları, sosyalleşme ve iletişim sorunu gibi hafif belirtiler gösterirler.
Rett Sendromu
18 aya kadar normal gelişim gösteren bebeklerin daha sonra durgunluk ve gerileme sürecine girmesi olarak bilinen bir otizm türüdür.
Çocukluk Çağının Dezintegratif Bozukluğu
Çocukların üç yaşından sonra iletişim ve etkileşim becerilerinin gelişiminde gecikme olmasıdır.
Asperger Bozukluğu
Çocukluk döneminde başlayan bu rahatsızlık, bireylerin içine kapanmasına ve iletişim sorunu yaşamasına sebep olur.
Frajil X Sendromu
X kromozomu ile ilgili bir mental gerilik rahatsızlığıdır. Bu sebeple birey öğrenme güçlüğü çekerek algılamada sorunlar yaşar.
Çocukluk Şizofrenisi
Çocuğun gerçeklik ile ilişkisini bozan bu hastalık, halüsinasyonlara ve sanrılara sebep olur.
Gelişimsel Disfazi
Konuşma bozukluğu olarak bilinen rahatsızlık kekemelik ya da ses bozukluğu şeklinde ortaya çıkabilir.