Böbreküstü bezlerinde üretilen kortizol, vücudumuz fiziksel ya da duygusal olarak herhangi bir tehditle karşı karşıya kaldığında stresi kontrol altına almaya yarayan bir hormondur. Stres seviyesi normal düzeylerde ise kortizol hormonu vücut tarafından dengelenir. Ancak sürekli ve çok fazla strese maruz kalmak kortizol seviyelerini yükseltir. “Bu durum da birçok sağlık sorununa yol açar” diyen Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, kortizol hormonuyla ilgili bilinmesi gerekenleri şöyle anlattı…
1-Güneş
Güneşten aldığımız D vitamini kortizol seviyesini düşürmek için çok güçlü bir silahtır. Ancak bu tüm yaz, korunmasız bir şekilde güneşin altında yatmak anlamına gelmiyor. İlginç şekilde çok uzun süre güneş ışınları alan ülkemizde D vitamini düzeyleri toplum genelinde düşük. Yaz-kış güneşli günlerde, öğle vakti, 15 dakika güneş ışığı almak D vitamini ihtiyacı karşılamak için yeterli. Eğer D vitamini takviyesi alacaksanız önce kanda D vitamininizi ölçtürün. Çünkü bu vitamin vücutta depolanan ve fazla alındığında zehirlenmeye neden olan bir vitamindir.
2-Büyüme hormonu
Vücudumuzda anti-aging yani yaşlanma karşıtı bir hormon olan büyüme hormonu salgılarız. Bu hormon düzenli olarak salgılanırsa kortizol hormonu azalır. Peki, büyüme hormonunu nasıl artırabiliriz? Bunu yapmanın en iyi yolu düzenli ve kaliteli bir uykudan geçiyor. Tabii bunu ilaçlarla ya da başka yollarla değil doğal yoldan düzene sokmak gerekir. Yatak odasının da uykudan önce havalandırılmış, akıllı telefon, tablet gibi teknolojik aletlerden arındırılmış, karanlık ve sessiz olmasına özen gösterilmelidir.
3-İnsülin benzeri büyüme faktörü
Büyüme hormonuna çok benzer bir hormon olan insülin benzeri büyüme faktörü karaciğer tarafından salgılanır. İnsülin hormonu bir şeyler yediğimizde kan şekerini düzenlerken, bu hormon ise “açlık” süresince kan şekerini düzenliyor ve aynı zamanda yağ yakımını sağlıyor. Büyüme hormonu gibi uyurken salgılanan bu hormon için vücudunuzun zaman zaman aç kalmasına izin vermemiz gerekiyor. Eğer sürekli bir şeyler yersek uykuda da bu hormon salgılanmaz.
4-Mola
Stresli bir işiniz varsa her fırsatta 5-10 dakikalık kısa molalar verin. Bu durum kortizol hormonu seviyenizi azaltmaya yardımcı olur.
5-Yürüyüş
Vücutta kortizol seviyesini düşürmek için belki tüm yapacaklarımızdan daha etkili olabilir. Bunun nedeni yürümenin hem fiziksel hem de ruhsal anlamda tedavi edici olmasıdır. Ancak yürüyüş de bir stres kaynağı olmamalı. Tempolu yürüyüş tercihimiz ama bunu yaparken de kiloya, yürüyüşe odaklanarak kendinizi başka açıdan strese sokmayın.
6-Potasyum
Potasyum, vücudumuzda “iyileşmeyi, tamir etmeyi” sağlayan parasempatik sinir sistemi denilen sistem için önemli ve gerekli bir mineraldir. Sebze ve meyvelerde bolca bulunan potasyum için günlük önerilen miktar ise yaklaşık 5 gramdır. En kolay bulabileceğiniz potasyum kaynağının başında muz gelir. Ayrıca fasulye, kayısı, hurma, domates ve ıspanak da iyi birer kaynaktır. Potasyum ayrıca vücutta depolanan fazla sodyumun atılmasına yardımcı olarak kan basıncını da düşürebilir.
7-Kalsiyum
Akşam saatlerinde kalsiyum içeren besinler tüketmek de uyumaya yardımcı olur ve kortizol seviyesini düşürebilir. Kefir, süt ya da biraz yoğurt tercih edebilirsiniz. Böylece hem protein hem de kalsiyum almış olursunuz.
Sürekli salgılanırsa vücuda zarar verir
Diyelim ki sabah yürüyüşe çıktınız, kocaman bir köpekle karşılaştınız ve çok korktunuz. İşte o an ön beyin bölgesi hipotalamus hemen alarm sistemini devreye sokar ve böbrek üstü bezinizden kortizol hormonu salgılanmaya başlar. Beyindeki glikoz kullanımı üst düzeye çıkıp, kalp atışlarınız hızlanır. Yani kendinizi korumak için vücut var olan tüm gücünü harcamaya hazır hale gelir. Eğer vahşi doğada yaşıyor olsaydık bu hormonu ayda yılda bir salgılamamız sorun olmazdı ama biz herhangi bir hayati tehlike olmasa da sürekli kortizol salgılıyoruz ve stres seviyemiz hep yüksek. Bu da sağlığımızı bozuyor.
Hangi problemlere neden olur?
Kortizol hormonunun fazla salgılanması şu sorunlara yol açar…
– İç organlarda yağlanma
– Yüksek tansiyon
– Yüksek LDL (kötü) kolesterol
– Kan şekerinde yükseklik ve bunun sonucunda doku tamirinde yavaşlama
– Anksiyete (kaygı bozukluğu)
– Depresyon
– Sindirim sorunları
– Kalp hastalıkları
– Kilo alımı ve metabolizmanın yavaşlaması
– Konsantrasyon düşüklüğü ve hafızada zayıflık
Nasıl kontrol altına alınır?
Kortizol hormonunun sık ve fazlaca salgılanmasını engellemek için yapabileceğimiz birkaç yaşam tarzı değişikliği var. Bu değişiklikler kortizole etki eden bazı hormonları, vitaminleri dengeleyebilir. Bunları şöyle sıralayabiliriz…