Çok basit: Tavuk* yumurtadan çıkar.
Bu sorunun halen popüler bir "ikilem sorusu" olarak lanse edilmesi, evrimsel biyolojiye yönelik eksik bilgilerin en net göstergelerinden birisidir. Çünkü evrimsel biyoloji sayesinde, kökenleri MÖ 340'lı yıllarda Aristoteles'e kadar dayanan bu "Tavuk-Yumurta Problemi/Paradoksu" tartışmaya yer bırakmaksızın çözülmüştür: Tüm tavuklar, yumurtadan çıkmıştır!
Sorunun cevabını basitçe anlayabilmek için, sözde paradoksun aktörleri olan "tavuk" ve "yumurta"yı tanımamız gerekir.
Tavuk ile başlayalım: Bugün net bir şekilde bildiğimiz üzere tüm kuşlar, 240 milyon yıl kadar önce dinozorlardan ayrılarak evrimleşmiştir. Tavuk, bir kuş türüdür, dolayısıyla kökenleri dinozorlara kadar takip edilebilir. Bilindiği üzere tüm kuşlar yumurtlayarak ürerler.
Bu sebeple, şimdi de yumurtanın tarihine kısaca bakalım: yumurta dediğimiz kabuklu, karalarda bırakıldığında içerisindeki embriyoyu koruyup besleyebilecek özellikteki üreme yapısının ilk örneklerine 340 milyon yıl kadar önce amfibilerde ve onlardan evrimleşen sürüngenlerde rastlıyoruz.
Evrim tarihini takip edecek olursak, balıklardan evrimleşen amfibiler ilk büyük yumurtaları nemli kumsallara bırakmaya başlamışlardır. Daha sonradan amfibilerden evrimleşen sürüngenler yumurtlayarak üremeyi sürdürmüşlerdir ve bir adım öteye götürerek amniyotik kese sayesinde nemli olmayan, kurak kara parçalarında da üreyebilmeye başlamışlardır. Sürüngenlerin bir kolu dinozorlara evrimleşmiş, bu koldan ayrılan bir grup da kuşlara ve nihayetinde tavuklara evrimleşmiştir. Dolayısıyla bu soy hattı boyunca her canlı bir yumurtadan çıkmıştır. Tam olarak bu sebeple, ilkin tavuklar da dahil olmak üzere tüm tavuklar da öyle...
Bu da, sorumuzun cevabını tartışmasız bir şekilde vermektedir: yumurta, tavuktan önce evrimleşmiştir, dolayısıyla tavuk yumurtadan çıkar.
Daha Derinlere İnmek...
Tavuk, "yumurta"dan çıkmıştır çıkmasına ama... İlk tavuk, bir tavuk yumurtasından mı çıkmıştır; yoksa ilk tavuk yumurtası bir tavuktan mı çıkmıştır? Sonuçta tavukların yavru hali olan civcivler, bir yumurtanın içerisinden çıkmaktadırlar. O yumurtalardan ilki, bir tavuk yumurtası mıdır, yoksa tavuğun atası olan canlının yumurtası mıdır?
Bu konuyu inceleyen evrimsel biyologlar, tavuk yumurtasını diğer yumurtalardan ayırt eden OV-17 isimli bir protein olduğunu tespit etmişlerdir. Bu proteinin atasal versiyonunu kodlayan genlerde meydana gelen bir mutasyon, OV-17 proteininin sentezlenebilmesini mümkün kılmış ve bildiğimiz tavuk yumurtasının oluşmasını sağlamıştır.
Ancak dikkatinizi çekeriz: Tavukların en son atası, tavuklardan alakasız bir canlı, mesela bir kurbağa ya da balık değildi! Onun da yumurtası vardı; hatta o yumurta, bir tavuk yumurtasına çok benzerdi!
Daha da önemlisi, "ilk tavuk" veya "ilk tavuk yumurtası" (veya "ilk insan") gibi kavramların evrimsel biyolojide yeri yoktur. Çünkü tavuk veya tavuk yumurtası, sadece bir özelliği ile tanımlanabilen bir canlı değildir. Yüz binlerce özelliğin bir araya gelmesiyle tanımlanır. OV-17 proteini, bunlardan sadece birisidir. Tavuk, sırf OV-17 proteini evrimleştiği için tavuk olmamıştır; ancak bu özelliğin evrimi, onun ayırt edici taraflarından birisidir. Tıpkı beynin irileşecek biçimde büyümesinin, insanı tanımlayan yegâne karakter olmaması; ancak ayırt edici özelliklerden birisi olması gibi...
Dolayısıyla, sanki bir paradoksmuş gibi sunulan bu sorunun, evrimin kademeli doğasını anlayamamaktan kaynaklandığı söylenebilir. Çünkü sorunun bir diğer formu olan ve aslen sorduğu şeyi özetleyen soru şudur: "Bir canlının ebeveyni de, çocuğu da kendisi ile aynı türken, evrim nasıl yeni türler yaratır?" Bu soruyu aynı başlıklı şu makalemizde işlemiştik: Hiçbir zaman tek bir nesilde yeni bir tür var olmaz, bu süreç kademelidir.
Uzun lafın kısası, asla bir yumurta bir anda evrimleşiverip, ondan da yeni bir kuş türü oluşmamıştır. Zaten buna gerek de yoktur. Yumurta ile o yumurtanın barındıracağı tür bir arada evrimleşir. Her evrimsel nesil içerisinde yumurta o türün özelliklerini daha fazla barındırır hale gelirken, o yumurtalardan çıkan bireyler de yeni bir türün özelliklerini daha çok barındırır hale gelir.
Yani bir tavuğun var olması için "tavuk yumurtası" gerekmez, çünkü tavuk tek bir nesilde evrimleşmiş bir canlı türü değildir. Tıpkı köpeklerin Yapay Seçilim sonucu kurtlardan evrimleşirken hiçbir zaman tek bir nesilde bir Çivava'nın ya da bir Danua'nın ortaya çıkmaması gibi; ancak her nesilde o çeşidin özelliklerini daha fazla taşıyan bireylerin ortaya çıkması ve seçilmesi gibi...
Unutmayın: Günümüzde gözlediğiniz bir karşılıklı evrim ilişkisi, bundan on milyonlarca yıl önce şekillenmiş ve o gün bugündür giderek karmaşıklaşarak evrimleşmiş olabilir! Bu durumda, şu anki hallerine bakarak bu özelliklerin atasal ilişkisini anlamanız güç olabilir. Örneğin insanın karmaşık ve diğer canlılardan bariz şekilde gelişmiş olan zekasını anlamanın da en önemli basamağı, beynimizin bu evrimini tetikleyen çevresel şartları ve bunların sonucunda ortaya çıkan ara evrimsel özelliklerin birbiriyle etkileşimini incelemektir. Birçok insan bu önemli basamakları atladığı için, insanın nasıl bu kadar karmaşık bir beyne ve zekaya sahip olduğunu kavrayamaz.
Ne olursa olsun... Her tavuk, bir yumurtadan çıkmıştır.
Dolayısıyla yumurta önce gelmiştir.
* "Yumurtadan çıkan tavuk değil, civcivdir." diye düşünen okurlarımız için: Tavuk sadece bu yazının konusu olan kuşun dişilerinin ismi değildir, aynı zaman Gallus gallus domesticus alt türünün Türkçedeki adıdır. Yazıda da bu şekilde kullanılmıştır. Tavuk ve horoz farklı türler değildir; genellikle "tavuk" olarak bildiğimiz hayvanın dişisi ile erkeğinin isimleridir.
(EVRİM AĞACI)