Uzmanlara göre unutkanlık kişinin günlük yaşam aktivitelerini, performansını ve sosyal düzenini bozmadığı sürece büyük bir sorun yaratmaz. Ancak bunlardan birinde aksama olduğunda, sorunlar başlar ve tedavi gerekliliği ortaya çıkar. Genetiğin, ileri yaşın ve stresin unutkanlık ya da demansın (bunama) en önemli nedenleri olduğunu hatırlatan Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, biz farkında olmadan hafızamızı zayıflatan etkenleri de şöyle sıraladı:
Erken emeklilik
Emeklilik sonrası Alzheimer gibi demans türleri gelişme riski artar. Beynin işleme hızındaki düşüş; hafızayı, düşünme hızını, sözel yetenekleri ve diğer bilişsel yetenekleri olumsuz etkiler. Bilgiyi işleme hızınız ne kadar azalırsa o bilgiyi unutmak o kadar olasıdır. Araştırmacılar, çoğu insanın beyninin, iş ortamında çalışırken ve sosyalleşirken daha fazla uyarıldığına inanıyor. Uzmanlar, zihinsel olarak aktif kalmak ve bilişsel sorunları en aza indirebilmek için emeklilik dönemlerinde insanlara hobilere yönelmelerini, kelime oyunları oynamalarını ve sık kitap okumalarını tavsiye ediyor.
Kafa travması
Kafa travmasının, özellikle tekrarlanan kafa yaralanmalarının, yaşamın ilerleyen dönemlerinde demans gelişme riskini artırabileceğini gösteren kanıtlar vardır. Bunun ana nedeni travmanın beyinde anormal proteinlerin birikmesi veya beyin hücrelerinin normal işleyişini bozabilecek hasar oluşumu gibi yapısal sorunlardır. İsveç'te yapılan araştırmada futbol topuna tekrar tekrar kafa vurmanın hafif beyin travmasına neden olduğu ve yaşlılıkta daha fazla demans vakasına yol açabileceği belirlendi. Buna karşın, kalecilerin demansa yakalanma riskinin diğer futbolcular kadar yüksek olmadığı tespit edildi.
Akıllı telefon
Özellikle yoğun şekilde kullanılan akıllı telefonlar gençlerde unutkanlığın önemli sebeplerinden biri. Son yıllarda kullanımı giderek artan bu telefonlar yüzünden bazı bilgiler hafızalara kaydedilmiyor ve öğrenmek için çaba harcanmıyor.
Hava kirliliği
Harvard Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma hava kirliliğinin kalp ve akciğer sağlığına olumsuz etkilerinin yanı sıra beyne de zarar verdiğini ortaya koydu. Kirliliğin çevrede oluşturduğu toksin birikimleri beynimize zarar vererek bilişsel bozulmalara ve psikiyatrik sorunlara sebep olabilir. Bunun sebebi vücudumuza girerek kana karışan toksinlerin oluşturduğu hasarlardır. Yani hava kirliliğinden uzak alanlarda yaşayarak basit bir şekilde kendimizi ilerleyen yaşlarda oluşabilecek unutkanlık ve demans gibi sorunlardan kolayca koruyabiliriz.
Yalnızlık
Konuşmak, sohbet etmek nöronlar arasındaki bağlantıyı artırıyor. İnsanın tek başına olması, paylaşmaması, konuşmaması, hiçbir faaliyette bulunmaması ve içe dönük yaşaması ise sinir hücreleri arasındaki iletişimi bozuyor. Uzun süreli yalnızlık stresi, depresyonu ve kaygıyı tetikleyip, demans riskini artırıyor.
B12 eksikliği
B12 vitamini eksikliği de unutkanlık nedenidir. Vücuttaki B12 vitamin eksikliği son yıllarda bir sağlık sorunu haline gelmiştir. B12, sinir dokusunun sağlığı ve kırmızı kan hücresinin üretimi için gereklidir. Vücut tarafından üretilmez bu nedenle dışarıdan alınmalıdır. Kırmızı et, karaciğer, tavuk, balık, süt ve süt ürünleriyle yumurtada yüksek miktarda bulunur.
İşitme kaybı
İlginç bir şekilde gözden kaçırabildiğimiz ve sorgulamayı atlayabildiğimiz işitmede azalma unutkanlığı artırabilir. Lancet'te yer alan bir çalışmaya göre, işitme kaybı ve eşlik eden diğer faktörlerde iyileşme sağlanması halinde demans oluşma riski yüzde 40 azaltılabiliyor.
D vitamini eksikliği
Neurology dergisinde yayınlanan bir araştırma, D vitamini eksikliği olan yetişkinlerin, olmayanlara göre demans ve Alzheimer hastalığına yakalanma ihtimallerinin iki kat daha fazla olduğunu gösterdi. Bu vitamin, demans gelişimine katkıda bulunan inflamasyonu ve oksidatif stresi azaltarak beynin korunmasına yardımcı olur. D vitamini ayrıca bilişsel işlev için önemli olan bazı nörotransmitterlerin üretimini de tetikler. D vitamini reseptörleri, öğrenme ve hafıza için önemli olan hipokampus da dahil olmak üzere beynin çeşitli bölgelerinde bulunur. D vitamini, gen ekspresyonunu düzenlemeye ve bu bölgelerdeki beyin hücrelerinin desteklenmesine yardımcı olabilir.
Depresyon
Araştırmalara göre 4 yıldan uzun süre tedavi edilemeyen depresyon demans gelişimini için risk oluşturuyor. Depresyon, beynin belirli bölgelerinde azalan hacim ve bilişsel işlev için önemli olan nörotransmitterlerde değişikliklerin yanı sıra beyin yapısı ve işlevindeki değişikliklerle ilişkilendirilmiştir.
Tiroid hormonu eksikliği
Tiroit hormonlarının az salgılanması yani hipotiroidi durumunda bütün metabolizma yavaşlayarak, saç dökülmesi, uykuya eğilim, halsizlik gibi şikayetlerin yanı sıra unutkanlığa da neden olur.