Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi’nce, 27 Mayıs Cuma Günü Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu’na Bağlı Antrenörlere Yönelik Düzenlenen “İlk Yardım” Eğitiminde, Katılımcılara, Spor Yaralanmalarında Uygulanacak Temel İlk Yardım Uygulamaları Anlatıldı. Eğitimi, Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi Spor Hekimliği Anabilim Dalı Uzmanı ve Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hasan Ulaş Yavuz Verdi.
Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi’nde gerçekleştirilen eğitimde, temel ilk yardım uygulamaları, hasta/yaralı ve olay yerinin değerlendirilmesi, temel yaşam desteği, kanamalarda, yaralanmalarda, kırık, çıkık ve burkulmalar ile sıcak çarpmasında ilk yardım uygulamaları konularında bilgiler verildi. Eğitimin tamamlanmasının ardından, sertifikalarını alan katılımcılar, resmi olarak antrenörlük yapmaya hak kazandılar.
Temel İlk Yardım Uygulamaları
İlk yardım, herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın, mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır. Bu uygulamaların eğitimini alan ve uygulayan kişiler de ilk yardımcı olarak adlandırılır. İlk yardımın öncelikli amaçları hayati tehlikenin ortadan kaldırılması, yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesinin sağlanması, hasta/yaralının durumunun kötüleşmesinin önlenmesi ve iyileşmenin kolaylaştırılması olarak özetlenebilir. Uygulamalar, kişilerin ve ortamın güven altına alınması ve korunması, mevcut durumun sağlık ekiplerine bildirilmesi ve gerekli müdahalenin yapılması şeklindedir.
Hasta/ Yaralı ve Olay Yerinin Değerlendirilmesi
Doğru ve güvenli müdahalenin yapılabilmesi için hasta/yaralının ve olay yerinin doğru değerlendirilmesi büyük önem taşır. Bu açıdan ilk yardım yapılacak kişinin bilinci, solunumu, dolaşımı ve vücut sıcaklığı gibi yaşamsal bulguları ivedilikle değerlendirilmelidir. İlk yardımın ABC’si olarak kabul edilen havayolu açıklığı, solunum ve dolaşım sırasıyla ve hızla değerlendirilmeli, buradan elde edilecek veriler ışığında uygulanacak ilk yardım işlemine karar verilmelidir.
Temel Yaşam Desteği
Bilinci kapalı kişilerde, yukarıdaki değerlendirmeler sonucunda kişinin solunum ve dolaşımının durduğu tespit edilirse, vakit kaybetmeden hava yolunun açıklığı sağlanmalı ve suni solunum ve kalp masajına başlanmalıdır. Suni solunum ve kalp masajı kişinin solunum ve dolaşımı dönene kadar yada sağlık ekipleri olay yerine gelene kadar sürdürülmelidir.
Kanamalarda İlk Yardım
Kanama, damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına doğru) doğru akmasıdır. Kanamanın hızı, vücutta kanın aktığı bölge, kanama miktarı, kişinin fiziksel durumu ve yaşı, kanamanın ciddiyetini belirleyen temel faktörlerdir. Kanama, iç kanama, dış kanama veya doğal deliklerden kanama şeklinde olabilir. Hasta/yaralının durumu değerlendirilir, tıbbi yardım istenir, yara yada kanama değerlendirilir, kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır, kanama durmazsa, ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır. Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır. Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır. Kanayan bölge yukarı kaldırılır. Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tekil yardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa, turnike uygulanır daha sonra şok pozisyonu verilir. Sık aralıklarla (2 - 3 dakikada bir) yaşam bulguları değerlendirilir, kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta veya yaralının üstü örtülür, hızla sevk edilmesi sağlanır.
Kırık, Çıkık ve Burkulmalarda İlk Yardım
Yaralı hareket ettirilmemeli ve sıcak tutulmalıdır. Kol etkilenmişse yüzük ve saat gibi eşyalar çıkarılmalı, sargı yapılırken parmaklar görünecek şekilde açıkta bırakılmalıdır. Böylece parmaklardaki renk, hareket ve duyarlılık kontrol edilebilir. Kırık şüphesi olan bölge, ani hareketlerden kaçınılarak bir alt ve bir üst eklemleri de içine alacak şekilde tespit edilmelidir. Tespit malzemeleri sopa, tahta, karton gibi sert malzemelerden yapılmış olmalı ve kırık kemiğin alt ve üst eklemlerini içine alacak uzunlukta olmalıdır. Açık kırıklarda, tespitten önce yara temiz bir bezle kapatılmalı ve kırık bölgede sık aralıklarla nabız, derinin rengi ve ısısı kontrol edilmelidir. Mecbur kalınmadığı takdirde, yaralı asla hareket ettirilmemeli, aksinden emin olunmadıkça bilinci kapalı tüm yaralılara, tüm kaza ve düşme vakalarına kafa ve omurga travması varmış gibi yaklaşılmalıdır.
Sıcak Çarpmasında İlk Yardım
Sıcak çarpması direk güneş ışığı altında, sıcak ve nemli ortamda uzun süre kalınması ve daha da yüksek riskle bu ortamlarda egzersiz yapılması sırasında sıklıkla görülür. Sıcak çarpması yaşayan hasta serin ve havadar bir yere alınmalıdır. Kıyafetleri çıkarıldıktan sonra sırtüstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilmelidir. Bulantısı yoksa ve bilinci açıksa su kaybını gidermek için 1 litre suya bir çay kaşığı tuz ve bir çay kaşığı karbonat karıştırılıp içirilerek sıvı ve mineral kaybı giderilmeye çalışılmalıdır.
Spor Alanları İçin Acil Eylem Planı
Müsabakaların ve antrenmanların yapıldığı tüm spor alanlarında olası acil durumlara karşı bir eylem planı oluşturulmalıdır. Bu planın amacı herhangi bir acil durum oluştuğunda hemen organize olarak, düzenli bir şekilde müdahale etmek ve ortaya çıkabilecek olan zararları en az seviyeye indirmek olmalıdır. Bu amaçla olası acil durumda ilk müdahale edecek personel, kullanılacak donanım, gereken haberleşme zinciri, sporcunun götürüleceği veya yardım istenecek sağlık kuruluşu önceden belirlenmeli, izlenecek güzergahtan kullanılacak araca kadar tüm planlamalar önceden yapılmalıdır.