Yemen'in geniş kesimlerini kontrol eden isyancı Husiler, Kasım ayından bu yana, Kızıldeniz ve Aden Körfezi çevresinde ticari gemilere saldırı düzenliyor.
Husiler, İsrail'in Gazze'deki saldırılarına tepki olarak Hamas ile dayanışma için "İsrail'e yardım götüren gemileri hedef aldıklarını" söylüyor.
Ancak fiiliyatta İsraille bağlantısı olmayan gemilerin de hedef alındığı görülüyor.
Küresel deniz ticaretinin yaklaşık yüzde 15'i, Süveyş Kanalı ile Avrupa'yı Asya'ya bağlayan Kızıldeniz üzerinden geçiyor.
Saldırılardan dolayı petrol fiyatlarının artması ve tedarik zincirinin zarar görmesinden korkuluyor.
Ticari gemilerin yüzde 20'si şu an Kızıldeniz yerine Afrika'nın güneyinden dolaşarak çok daha uzun bir yoldan taşımacılık yapıyor.
Bölgede ABD öncülüğündeki koalisyon, gemilere yönelik tehditleri bir süredir denizde savuşturuyordu, ancak ilk kez 12 Ocak sabaha karşı Yemen'deki Husi hedefleri de vurulmaya başlandı.
Peki Husi isyancılar kim, Yemen'de nereleri kontrol ediyorlar, hangi büyük güçler tarafından destekleniyorlar?
Husi isyancılar kim ve amaçları ne?
Husiler, Yemen'deki Şii azınlığı Zeydiler'den oluşan silahlı bir grup.
Grup, 1990'lı yıllarda dönemin Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih'in yolsuzluğa bulaştığını söyledikleri rejimine karşı mücadele için kurulmuştu.
İsimlerini hareketin kurucusu Hüseyin El Husi'den alıyorlar. Aynı zamanda kendilerine Ensar Allah adını da veriyorlar.
2003'te ABD'nin Irak'ı işgal etmesinden sonra, Husiler "Allahuekber. ABD'ye Ölüm. İsrail'e Ölüm. Yahudilere Lanet Olsun, ve Zafer İslam'ın" sloganını benimsedi.
Hamas ve Hizbullah ile birlikte İsrail, ABD ve genel olarak Batı'ya karşı İran öncülüğündeki "direniş ekseni"nin bir parçası olduklarını söylüyorlar.
Avrupa Barış Enstitüsü'nden Yemen uzmanı Hişam el Omeysi, bu durumun Husilerin Körfez bölgesinde İsrail'e giden gemilere neden saldırdıklarını açıkladığını söylüyor.
"Şu anda emperyalistlerle, İslam ulusunun düşmanlarıyla savaşıyorlar. Bu durum da tabanlarında çok iyi bir yankı buldu" diyor.
Husiler, Yemen'in büyük bölümünü nasıl ele geçirdi?
Husiler, 2014'ün başında Ali Abdullah Salih'in halefi Devlet Başkanı Abdrabbuh Mansur Hadi'ye karşı ayaklandıklarında Yemen'de büyük bir siyasi güç kazandı.
Salih'le, yani eski düşmanlarıyla bir anlaşma yapıp yeniden iktidara getirmeyi amaçlıyorlardı.
2015 başlarında ülkenin kuzeyindeki Saada bölgesini ele geçirdiler ve başkent Sana'yı da alıp, Hadi'yi ülke dışına kaçmaya zorladılar.
Yemen'in komşusu Suudi Arabistan askeri müdahelede bulunup, Husileri iktidardan düşürmeye ve yerine Hadi'yi getirmeye çalıştılar. Müdahaleye Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn de destek verdi.
Husiler, bu saldırıları püskürttü ve ülkenin geniş kesimlerini ellerinde tutmaya devam ettiler.
Taraf değiştirip, Suudilere katılmaya çalışan Ali Abdullah Salih'i 2017'de öldürdüler.
Husilere kim destek veriyor?
Husiler, Lübnan'daki Şii silahlı grup Hizbullah örneğine göre örgütleniyorlar.
ABD'li araştırma enstitüsü Terörle Mücadele Merkezi'ne göre Hizbullah 2014'ten bu yana yoğun bir askeri uzmanlık ve eğitim desteği veriyor.
Husiler, Suudi Arabistan ortak düşmanları olduğundan İran'ı da bir müttefik olarak görüyor.
İran'ın Husi isyancılara silah desteği verdiğinden kuşkulanılıyor.
ABD ve Suudi Arabistan, Husilerin 2017'de Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'a attıkları ve havada düşürülen balistik füzeleri İran'ın verdiğini söylüyor.
Suudi Arabistan ayrıca, 2019'da Suudi petrol tesislerine karşı yapılan saldırılarda kullanılan güdümlü füzeleri ve insansız hava araçlarını da İran'ın verdiğini iddia ediyor.
Husiler Suudi Arabistan'a on binlerce kısa menzilli füze attı ve BAE'ye de saldırılar düzenledi.
Bu silahların verilmesi BM silah ambargosunun ihlali anlamına geliyor. İran ise bu iddiaları reddediyor.
Husi isyancılar ne kadar güçlü ve Yemen'in ne kadarını kontrol ediyorlar?
Yemen'in resmi hükümeti Devlet Başkanlığı Liderlik Konseyi. Devlet Başkanı Abdrabbuh Mansur Hadi, yetkilerini Nisan 2022'de bu konseye devretti ve konseyin merkezi Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'da.
Ancak Yemen halkının büyük bölümü Husi kontrolü altındaki yerlerde yaşıyor. Husiler ülkenin kuzeyinde vergi topluyor ve ayrıca para da basıyorlar.
BM Güvenlik Konseyi'nin Husi hareketi uzmanı Ahmed el Bahri'ye atfettiği açıklamada, Husi hareketinin 2010 itibarıyla 100 ila 120 bin üyesi olduğunu ve silahlı birliklerle, silahsız destekçilerden oluştuğunu belirtmişti.
BM ayrıca, 2020'de Husi isyancıların saflarına kattığı yaklaşık 1500 çocuğun öldüğünü, takip eden yıllarda da yüzlercesinin hayatını kaybettiğini söylüyor.
Husi isyancılar, gemilere saldırı düzenledikleri Kızıldeniz kıyılarının büyük bir kısmını da ellerinde tutuyor.
El Omeysi, bu saldırıların Suudi Arabistan ile yürütülen müzakereler üzerinde etkisi olduğunu da söylüyor.
"Suudilere Kızıldeniz güzergahını kapatabileceklerini göstererek, istedikleri ödünler için Suudilere daha fazla baskı yapıyorlar."