Kanda ürik asit fazlalığı (hiperürisemi) ya fazla ürik asit yapımı ya ürik asidin vücuttan atılmasında azalma ya da bu iki mekanizmanın bir arada işlemesi sonucu ortaya çıkar. Yani ürik asit yapımı artmıştır ve/veya atılımı azalmıştır.
Ürik asidin büyük bir kısmı böbrekler tarafından, daha az bir kısmı ise bağırsaklar yolu ile elimine edilmektedir. Şeker hastalığı, hipertansiyon ve ürik asit yüksekliği kardeş hastalıklardır. Biri ortaya çıktığı zaman diğerinin de ortaya çıkma ihtimali yüksektir.
Ürik asit yüksekliği aynı zamanda metabolik sendrom olarak ifade edilen bir hastalık durumunun da unsurlarından biridir. Metabolik sendromda abdominal obezite (bel kalınlığı), şeker hastalığı, hipertansiyon, kanda HDL'nin düşüklüğü ve trigliseridlerin yüksekliği bir arada görülmektedir.
Bu tablo içinde ürik asit yüksekliği; karaciğer yağlanması ve hipertansiyona yol açtığı gibi, kalp damar hastalıkları riskini de arttırmaktadır. Proteinli gıdaların vücutta insülin artışına neden olduğu bilinmektedir.
Prof. Dr. Osman Erk
Fruktoz ürik asidi yükseltir
Fazla miktarda fruktoz aynı zamanda karaciğer yağlanması ve insülin direncine neden olur ve ürik asit yükselir. Bu nedenle günlük fruktoz alımını 50 gram ile sınırlamak ve mümkünse bunu gün boyuna yaymak uygun olacaktır. Günde 50 gramdan fazla fruktoz alımının karaciğere toksik olduğu; karaciğeri yağlandırdığı; ürik asit artışına neden olduğu; metabolik sendrom riskini, diyabet ve kalp damar hastalıkları riskini arttırdığı anlaşılmıştır. Meyvelerde bulunan C vitamini, folik asit ve antioksidanlar ürik asidin böbrekler yolu ile atılımını hızlandırarak ürik asit yüksekliğini sınırlandırmaktadır. İçinde C vitamini, folik asit, lif bulunmayan meyve suları ve gazlı içeceklerin ürik asidi yükseltme potansiyelleri oldukça fazladır.
Meyveler ve bal
Meyve ve balda fruktoz miktarı fazladır, bu nedenle ürik asit oluşumu artar. Fakat meyve ve balda bulunan C vitamini, diğer vitaminler ve antioksidanlar, oluşan ürik asidin böbrekler yoluyla atılmasını arttırarak dengeyi sağlarlar. Özellikle C vitamini ürik asit atılımını teşvik eden önemli bir antioksidan vitamindir. Meyve sularında C vitamini miktarı çok düşük olduğu için ve lif içermedikleri için ürik asit yükselebilir. Hayvansal ağırlıklı beslenenlerde hem ürik asit oluşumu arttığı için, hem de C vitamini olmadığından dolayı ürik asit atılımı azaldığı için gut krizleri artabilir.
Tansiyon ilaçları
Hipertansiyon oldukça sık bir hastalıktır. Tüm dünyada bir milyardan fazla hipertansiyon hastası vardır ve bizim toplumumuzda da hipertansiyon sıklığı %30-35 düzeyindedir. Hipertansiyon tedavisinde sık olarak kullanılan tiazid grubu idrar söktürücüler şeker düzeyini olumsuz etkilerler ve ürik asit düzeyini yükseltirler. Sadece bu nedenle kişide metabolik sendrom ortaya çıkabilir. Metabolik sendromda tansiyonun daha da yükseldiği bilinmektedir. Bu tür ilaçlar hipertansiyon tedavisinde mümkün olduğu kadar az kullanılmalıdır. Yine gündelik hayatta sık olarak kullanılan aspirin, ürik asidin böbreklerle atılımını zorlaştırarak ürik asit düzeyini yükselte biliyor.
Gut nasıl ortaya çıkar? Belirtileri nelerdir?
Gut, sodyum ürat kristallerinin eklemlerde birikmesine ve çökmesine bağlı olarak ortaya çıkan bir eklem yangısı durumudur. Genellikle fazla protein ve alkol içeren bir yemek sonrası, gece sabaha karşı ortaya çıkar. Erkeklerde sıktır. Gutun ilk ve en önemli belirtisi çok ağrılı, akut başlangıçlı bir eklem krizidir. En sık ayak başparmağında ortaya çıkar. Ayak başparmağı son derece ağrılı, şiş ve kızarıktır; elle dokunulduğunda bile müthiş ağrı vardır. Ayak başparmağı dışında ayağın diğer eklemleri, diz, el bileği, el parmak eklemleri ve dizlerde akut atak ortaya çıkabilir. Ataklar; önceleri tek bir eklemde ortaya çıkarken, ilerleyen zamanlarda birden fazla eklemi tutma olasılığı artar. Her ürik asit yükseldiğinde gut atağı ortaya çıkmaz fakat gut hastalığı genellikle ürik asit yüksekliğinden sonra ortaya çıkar.
Gut hastalığı risk faktörleri
■ Diyet
■Hareketsiz yaşam
■ Şişmanlık ve metabolik sendrom
■ Hipertansiyon
■ Diyabet
■ Kalp yetersizliği
■ Kronik böbrek yetersizliği
■ İdrar söktürücü ve aspirin kullanımı
■ Kanser
Alkol gut krizini kolaylaştırır
Alkol, hem ürik asit yapımını arttırarak hem de ürik asit atılımını azaltarak ürik asit yüksekliğine yol açar. Bira fazla miktarda pürin içermektedir ve risklidir. Alkolün cinsinden çok miktarı önemlidir. Günde 15 gramdan fazla alkol (şarap, bira ve diğerleri) hiperürisemi riskini yüzde 90 arttırır.
Nelere dikkat edilmeli?
■ Ürik asit yüksekliği metabolik bir hastalık olarak kabul edilmeli, kalori kısıtlanması yapılmalıdır.
■ Şok diyet, hızlı kilo verme ve aşırı egzersizden kaçınılmalıdır.
■ Aşırı hayvansal proteinden uzak durulmalıdır.
■ Alkol tüketilmemelidir (haftada 3 gün bir kadeh şarap yeterlidir).
■ Bol sıvı tüketilmelidir.
■ Aspirin ve idrar söktürücü içeren tansiyon ilaçlarından uzak durulmalıdır.
■ Sebze ve meyve tüketimi arttırılmalıdır (pürinden fakir olanlar).
■ Sakatat, aşırı kırmızı et, balık ve deniz ürünleri, bezelye, mercimek, fasulye, ıspanak, mantar ve kuşkonmazdan uzak durulması tavsiye edilir.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.