En basit anlamıyla vicdani ret ahlaki tercih, dini inanç ya da politik nedenlerle askere gitmeyi ret edilmesidir.
Vicdani reddin gerekçeleri nelerdir? Kişi neden vicdani retçi olur?
İnsanları, vicdani retçi olmaya yönelten çeşitli nedenler vardır:
*Birey, emir almak ve vermek, itaat etmek ve hükmetmek istemiyor olabilir.
*Birey, şiddet kullanmayı ve insan öldürmeyi öğrenmeyi istemiyordur.
*Birey savaşlara karşı olabilir ve savaşların yürütücüsü olan ordulara hizmet etmek istemeyebilir.
*Birey, (Yehova Şahitleri örneğinde oluğu gibi) dini inançları gerekçesiyle her türlü şiddete karşı olabilir.
*Birey, politik görüşleri doğrultusunda ordusuz, sınırsız, devletsiz, özgür bir dünyada yaşamak istiyor olabilir.
Avrupa'da vicdani reddin politik ve hukuki durumu nedir?
* Almanya :
Alman Anayasası'nın 4. maddesi, 3. paragrafı: "Hiç kimse, vicdanı ile bağdaştıramayacağı silahlı bir savaş hizmeti olan askerliğe zorlanamaz." der. Ülkede sivil hizmet hakkı tanınmaktadır.
İsviçre:
17 Mayıs 1992 yılından beri İsviçre Anayasası'nda sivil hizmet hakkı bulunmaktadır. Fakat henüz bir kanun bulunmadığından, vicdani retçiler askeri mahkemelerle yüzyüze gelme zorundalar.
Norveç:
Her yıl yaklaşık 2500 vicdani retçi çıkmaktadır. Bunlar kaydedilenlerin %8' ini temsil eder. Sivil Hizmet hakkı tanınmaktadır. Yürürlükteki vicdani retçilik yasası 1965' ten beri vardır.
*Hırvatistan:
1990 yılından beri Anayasasında Vicdani Red hakkı tanınmakta.
*İspanya:
1989' da sayıları 20.000' i bulan vicdani retçiler yüzünden hükümet Vicdani Red Yasası ile birlikte bir de af çıkardı.
*Belçika:
Vicdani ret hakkı herkese yasal düzenlemeyle tanınmış durumda.
*Hollanda:
Bu ülkede de yasal olarak bu hak tanınmaktadır.
*Kanada:
İngiltere ve ABD'de profesyonel orduya geçilmiş durumda. Yunanistan hariç bütün Avrupa Birliği üyesi vicdani ret hakkını tanımıştır. Yunanlı yetkililer de yakında bu yönde adımlar atılacağını bildirmişlerdir.
Türkiye'de vicdani reddin politik ve hukuki durumu nedir?
Türkiye' de 1982 Anayasası'na göre askerlik vatan hizmeti içinde görülmektedir. 1982 Anayasası'nın vatan hizmeti başlıklı 72. Maddesi ise şöyledir:
"Vatan hizmeti her Türk' ün hakkı ve ödevidir. Bu hizmetin silahlı kuvvetlerde veya kamu kesiminde ne şekilde yerine getirileceği veya getirilmiş sayılacağı kanunla düzenlenir."
Avrupa’da 103 Yıllık Tarihi Olan Vicdani Ret İle İlgili Düzenlemeler Neler?
Vicdani Ret hakkı ile ilgili yasa taslağının Meclis Komitesi’ne taşınacağına ilişkin hükümetten gelen açıklama sonrası, BM İnsan Hakları Konseyi’nin 27 Eylül 2013 tarihinde 24/17 (A/HRC/RES/24/17) sayılı kararındaki vicdani ret ile ilgili maddeleri hatırlatarak, Avrupa Vicdani Ret Bürosu (EBCO)’nun “Avrupa’da Vicdani Ret 2017 Yıllık Raporu” verilerine dayanan Avrupa Konseyi Üye Ülkelerinde 103 yıllık tarihi olan vicdani ret hakkı ile ilgili düzenlemeleri, zorunlu askerlik ile sivil hizmet sürelerini, devletlerin askeri harcamalarını sizler için derledik.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi, 27 Eylül 2013 tarihinde 24/17 (A/HRC/RES/24/17) kararındaki ilgili maddeler:
“5.Sayısı giderek artan birçok Devletin sadece zorunlu askerlik hizmetine değil gönüllü askerlik hizmetine de vicdani ret hakkını tanıdığını göz önünde bulundurur ve Devletleri askerlik hizmeti öncesi, askerlik hizmeti sırasında ve askerlik hizmetinden sonra yapılacak vicdani ret başvurularını kabul etmeleri yönünde teşvik eder;
8.Böylesi mekanizmaları olmayan Devletlerin, askerlik hizmetine vicdani rettin vaka bazında gerçekliğinin belirlenmesiyle ilgili bağımsız ve tarafsız karar verme mekanizmaları kurmaya yönelik çağrıda bulunur ve bunu yaparken, belli başlı inançların özü temeline vicdani retçiler arasında ayrım yapmama zorunluluğunu hesaba katar.
9.Zorunlu askerlik hizmetinin bulunduğu Devletleri, vicdani retçilere, vicdani ret sebeplerine uygun, askeri olmayan, kamusal yarar için ve cezalandırıcı olmayan çeşitli alternatif sivil hizmet seçenekleri sunma yönünde ısrarla teşvik eder.
12.Vicdani retçilerin hizmet şartları ve ekonomik, sosyal, kültürel, medeni ve siyasi haklarıyla alakalı olarak Devletlerin, gerek yasal olarak gerek uygulamada, vicdani retçilere karşı ayrım yapmaması gerektiğinin vurgular.”
Zorunlu askerlik ve sivil hizmet süreleri ve oranları
Ülke Askerlik Süresi Sivil Hizmet Süresi Sivil Hizmet Süresinin Askerlik Süresine Oranı
Danimarka 4 4 1
Avusturya 6 9 1.5
Finlandiya 5.5 11.5 2.09
Estonya 8 8 1
İsviçre 260 gün 390 gün 1.5
Yunanistan 9 15 1.7
Norveç 12 vicdani retçilerden sivil hizmet istenmiyor
Turkiye 12 alernatif sivil hizmet bulunmamaktadır
Moldova 12 12 1
Ukrayna 12 18 1.5
Rusya 12 18 1.5
Gürcistan 12 24 2
Kıbrıs Cum. 14 19 1.4
Azerbaycan 18 alernatif sivil hizmet bulunmamaktadır
Beyaz Rusya 18 27 1.5
Ermenistan 24 36 1.5
Zorunlu askerlerin sayısı ve oranı
ÜLKE SİLAHLI KUVVETLERİN TOPLAM SAYISI ZORUNLU ASKERLER ORAN
Kıbrıs1 12.000 10.700 89.2%
İsviçre 20.950 17.600 84.0%
Finlandiya 22.200 13.650 61.5%
Estonya 6.400 3.200 50.0%
Moldovya2 5.150 2.200 42.7%
Ermenistan 44.800 18.950 42.0%
Rusya3 831.000 303.230 38.0%
Norveç 24.950 8.600 34.5%
Yunanistan 142.950 48.550 33.9%
Gürcistan4 20.650 4.050 19.6%
Danimarka 16.600 1.2505 7.3%
1 Sadece Kıbrıs Cumhuriyeti. Kuzeyde zorunlu askerlik yapanların sayısı bilinmemektedir.
2 Sadece hükümet kontrolündeki bölgede.
3 Zorunlu askerlik yapanların sayısı 2013 tarihli “Vatandaş, Ordu, Hukuk”un tahmini verileridir. ( “2017 Askeri Balans” Rusya Federasyonu’nun zorunlu asker sayısını vermemektedir.)
4 Sadece hükümetin kontrolündeki bölge.
52015 rakamı
Avrupa Konseyi ülkelerinin askeri hizmette vicdani ret hakkının ilk tanınması
Yıl (sırayla) Ülke Kanun Hükmü
1916 Birleşik Krallık Askerlik Hizmeti Yasası.
1917 Danimarka Alternatif Hizmet Yasası.
1920 İsveç Alternatif Hizmet Yasası.
1922 Hollanda Anayasal Değişiklik
1922 Norveç Sivil Zorunlu Çalışanlar Yasası
1931 Finlandiya Alternatif Hizmet Yasası
1949 Almanya Grundgesetz’te prensipte anlaşılan Almanya Federal Cumhuriyeti’nin “Temel Yasa”sı 4. Maddesi. Alman Demokratik Cumhuriyeti’nde ilk uygulama 1964’te.
1955 Avusturya Ulusal Hizmet Yasası
1963 Fransa Yasa No. 1255/63
1963 Lüksemburg 23 Temmuz Yasası 8. Madde
1964 Belçika 3 Haziran Yasası
1972 Italya Yasa No. 772/1972
1976 Portekiz Anayasa Madde 41
1978 İspanya Anayasa
1988 Polonya Anayasa Madde 85
1989 Macaristan Anayasa Madde 70
1990 Hırvatistan Anatasa Madde 47.2
1990 Latviya Latviya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yedek Hizmet Yasası
1990 Litvanya Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Alternatif Hizmet Yasası
1991 Bulgaristan Anayasa Madde 59.2
1991 Estonya Anayasa Madde 124
1992 Moldovya Alternatif Hizmet Yasası No. 633/91
1992 Kıbrıs Cumhuriyeti Ulusal Muhafız Yasası No. 2/1992
1992 Çekoslovakya Sivil Hizmet Yasası No.18/1992 – şimdi Çekya ve Slovakya
1992 Gürcistan Askeri Hizmet Yasası Madde 12
1992 Sırbistan ve Karadağ Anayasa Madde 58 – Karadağ 2006’da bağımsızlığını kazandı.
1992 Slovenya Anayasa
1993 Rusya Federasyonu Anayasa Madde 59.3
1994 Beyaz Rusya Anayasa Madde 57. İlk Alternatif Hizmet Yasası 2015’te.
1995 Azerbaycan Anayasa Madde 76
1996 Bosna Hersek paralel Savunma Yasaları Federasyon ve Sırp Cumhuriyeti’nde
1996 Romanya Yasa No. 46/1996, Madde 4
1996 İsviçre Sivil Hizmet Yasası
1996 Ukrayna Anayasa, Madde 35.3
1997 Yunanistan Yasa No. 2510/97
1998 Arnavutluk Anayasa Madde 166
2001 Makedonya (FYR) Savunma Yasası, Madde 8
2003 Ermenistan Alternatif Hizmet Yasası
Avrupa Konseyi bölgesindeki devletlerin zorunlu askerliği kaldırma yılları
ÜLKE Yıl (sırayla)
Birleşik Krallık 1963
Lüksemburg 1969
Belçika 1995
Hollanda 1996
Fransa 2001
İspanya 2001
Slovenya 2003
Çekya* 2004
Italya 2004
Portekizu 2004
Slovakya 2004
Macaristan 2005
Bosna Hersek 2005
Karadağ 2006
Romanya 2006
Bulgaristan 2007
Latviya 2007
Makedonya (eski Yugoslav Cumhuriyeti) 2007
Hırvatistan 2008
Litvanya 2009
Polanya 2009
Arnavutluk 2010
İsveç 2010
Sırbistan 2011
Almanya 2011
Ukrayna 2012
Gürcistan 2016
*Çek Cumhuriyeti ismini 2016’da konvansiyonel kısa ismi Çekya olarak değiştirdi.
2016’da dünyanın 15 en büyük savunma bütçesi (Amerikan doları)
ÜLKE HARCAMA MİLYAR US DOLAR
ABD 604.5
ÇİN 145.0
RUSYA 58.9
SUUDİ ARABİSTAN 56.9
İNGİLTERE 52.5
HİNDİSTAN 51.1
JAPONYA 47.3
FRANSA 47.2
ALMANYA 38.3
GÜNEY KORE 33.8
AVUSTURALYA 24.2
İTALYA 23.5
BREZİLYA 22.3
İSRAİL 19.0
IRAK 18.1
Avrupa Konseyi’ndeki devletlerin askeri harcamaları
Ülke Askeri Harcama Milyon € 2016 2015’ten % değişiklik kişi başı € GSYİH %
Arnavutluk 165 +10,8% 56,7 1,2%
Ermenistan 485 -3,6% 160,2 4,0%
Avusturya 3.215 +12,8% 375,5 0,7%
Azerbaycan 1.549 -54,4% 156,9 4,0%
Beyaz Rusya 671 -17,5% 168,7 1,3%
Belçika 4.565 -2,5% 401,6 0,9%
Bosna Hersek 185 +1,4% 48,6 1,0%
Bulgaristan 849 +14,4% 119,8 1,5%
Hırvatistan 780 -8,1% 184,8 1,4%
Kıbrıs Cumhuriyeti 396 -0,3% 336,8 1,8%
Çekya 2.197 +9,9% 208,4 1,0%
Danimarka 3.948 +1,5% 694,0 1,2%
Estonya 564 +9,9% 431,3 2,1%
Finlandiya 3.647 +9,0% 660,5 1,4%
Fransa 62.635 +9,6% 968,9 2,3%
Gürcistan 354 -3,7% 37,3 2,2%
Almanya 46.143 +4,2% 572,3 1,2%
Yunanistan 5.588 -2,2% 512,0 2,6%
Macaristan 1.409 +22,6% 143,6 1,0%
İrlanda 1.123 +0,4% 238,2 0,3%
İtalya 31.386 +17,2% 525,2 1,5%
Latviya 457 +42,3% 233,9 1,5%
Litvanya 715 +34,9% 250,9 1,5%
Lüksemburg 331 -3,0% 573,9 0,5%
Makedonya FYR 119 -1,4% 57,3 1,0%
Malta 65 +3,0% 154,1 0,6%
Moldovya 33 +28,6% 8,2 0,4%
Karadağ 75 +3,6% 120,6 1,6%
Hollanda 10.396 +4,3% 612,5 1,2%
Norveç 6.739 +1,7% 1.278,7 1,6%
Polanya 10.495 -10,7% 272,0 2,0%
Portekiz 4.230 +2,2% 410,7 1,8%
Romanya 3.107 +11,4% 160,5 1,5%
Rusya 77.804 +4,3% 542,8 5,3%
Sırbistan 798 -1,9% 90,6 1,9%
Slovakya 1.163 +6,4% 214,4 1,1%
Slovenya 454 -0,7% 219,6 0,9%
İspanya 16.734 +5,6% 363,5 1,2%
İsveç 5.977 -1,1% 607,0 1,0%
İsviçre 5.258 -1,9% 627,9 0,7%
Birleşik Krallık 54.216 -13,0% 832,9 1,9%
Ukrayna 3.846 -5,5% 86,3 3,8%
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.